تاثیر آهک و خاکستر چوب بر اصلاح pH و ویژگی‌های زیستی دو خاک اسیدی

Abstract

سابقه و هدف: باتوجه به افزایش سطح خاک‌های اسیدی در استان گیلان و نیاز به یافتن منابعی که اصلاح اسیدیته را در درازمدت ایجاد کنند، در این پژوهش تاثیر خاکستر چوب و آهک بر اصلاح دو خاک اسیدی بررسی شد. از آن‌جا که در اصلاح درازمدت اسیدیته خاک ویژگی‌های زیستی نیز اهمیت دارند، شاخص‌های زیستی خاک نیز پس از افزودن آهک و خاکستر چوب مطالعه شد.مواد و روش‌ها: دو نمونه خاک اسیدی با pH اولیه 2/5 (خاک 1) و 3/4 (خاک 2) از منطقه فومن در استان گیلان نمونه‌برداری شد. بر اساس نیاز آهکی محاسبه شده‌ی خاک‌ها و pH کربنات کلسیم و خاکستر چوب، به ترتیب مقدار 32/4 و 94/7، گرم کربنات کلسیم و 23/7 و 24/13 گرم خاکستر چوب به خاک 1 و خاک 2 افزوده شد و مخلوط گردید تا وزن نهایی 650 گرم شود. خاک‌های بدون اصلاح‌کننده نیز به عنوان شاهد در نظر گرفته شدند. انکوباسیون مخلوط‌ها به مدت 6 ماه در رطوبت بهینه حدود 70 درصد ظرفیت مزرعه و دمای آزمایشگاه انجام شد. pH، قابلیت هدایت الکتریکی (EC)، کربن آلی (OC)، تنفس پایه میکروبی (MBR)، کربن زیست‌توده میکروبی خاک (MBC) و سهم کربن میکروبی (Cmic) در زمان‌های صفر، 2، 7، 14، 28، 42، 56، 86، 116، 146 و 176 روز اندازه‌گیری شد. آزمایش به صورت فاکتوریل-اسپلیت در زمان در قالب طرح کاملا تصادفی و در سه تکرار انجام شد. به این‌صورت که ترکیبی از فاکتورهای خاک در دو سطح (خاک 1 و 2) و اصلاح کننده در سه سطح (بدون اصلاح‌کننده، آهک و خاکستر چوب) به عنوان کرت اصلی و زمان نمونه‌برداری در 12 سطح به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شد. داده‌ها با نرم افزار SAS آنالیز شدند و مقایسه میانگین‌ها با آزمون توکی (05/0 p <) انجام شد.یافته‌ها: آنالیز واریانس داده‌ها نشان داد که اثر همه فاکتورها و برهم‌کنش آن‌ها بر pH و EC و اثر همه فاکتورها بر OC معنی‌دار بود (05/0 p <). زمان مهم‌ترین فاکتور موثر بر شاخص‌های زیستی بود. پس از شش ماه انکوباسیون، pH هر دو خاک 1 و 2 در تیمار آهک به طور معنی‌داری بیش از تیمار خاکستر چوب بود و به ترتیب به 7 و 2/7 رسید (05/0p < ). اما خاکستر چوب نیز pH را به ترتیب در دو خاک 1 و 2 به 7/5 و 3/6 افزایش داد (05/0p < ). روند تغییرات pH نشان داد که در دوره انکوباسیون، pH در تیمار خاکستر چوب همچنان افزایشی بود در حالی‌که در تیمار آهک از ماه سوم تقریبا ثابت شد. تاثیر آهک بر EC اندکی بیشتر از خاکستر چوب بود. میانگین OC خاک در تیمار خاکستر چوب بیشتر از آهک بود. در تیمار شاهد و آهک روند تغییرات OC به طور کلی کاهشی بود در حالی‌که در تیمار خاکستر چوب افزایشی بود. در تیمار خاکستر چوب OC خاک‌ها از 4/1 و g 100g-1 7/1 به g 100g-1 06/2 افزایش یافت. روند تغییرات MBR در هر سه تیمار تقریبا یکسان بود. در طول 6 ماه انکوباسیون نوسان Cmic در تیمار شاهد از همه بیشتر و در تیمار خاکستر چوب از همه کمتر بود. تاثیر اصلاح‌کننده‌ها بر ویژگی‌های شیمیایی خاک‌ها نیز وابستهبود. اما در هر دو خاک روند تغییرات pH تقریبا مانند هم بود و در پایان دوره انکوباسیون به 9/6 رسید. نتیجه‌گیری: آهک در مقایسه با خاکستر چوب در زمان کوتاه‌تری pH را افزایش داد اما ویژگی‌های شیمیایی مانند کربن آلی و قابلیت هدایت الکتریکی خاک و همچنین ویژگی‌های زیستی در تیمار خاکستر چوب وضعیت بهتری داشتند. بنابراین می‌توان گفت در اصلاح pH خاک‌های اسیدی تاثیر خاکستر چوب به تدریج پدیدار می‌شود و هم‌زمان می‌تواند ویژگی‌های زیستی را نیز بهبود ببخشد بنابراین با رشد گیاهان چندساله در خاک‌های اسیدی می‌تواند سازگارتر باشد.

Keywords

• اصلاح کننده خاک
• کربن آلی
• کربن زیست‌توده میکروبی
• نسبت کربن میکروبی