Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Oct 2023)
Rus Konsolosluk Raporları Işığında Suriye’de Göç ve İskân Meselesi (1904-1906)
Abstract
Çalışmanın amacı, XX. yüzyılın başlarında Suriye Vilâyeti’ndeki iç ve dış göçleri, Rus Konsolosluk raporlarına göre değerlendirmektir. Şam’daki Rus Konsolosluk Sekreterlerinden Zuyev Sergey Lavrenteyeviç ve Samsonov Maksimilian İlyiç’in, 1904 ve 1906 yıllarında yazdıkları iki farklı rapor, literatürümüzdeki bilgilerle mukayese edilerek çalışma tasarlandı. Göç ve iskân süreçlerinin detaylandırıldığı raporlar, Suriye Vilâyeti’ndeki yerel Hristiyanların ekonomik gerekçelerle sınır ötesine göç etme süreçleri ve sayıları hakkında önemli bilgiler içermektedir. Aynı zamanda Kırım ve Kafkasya’daki halkların göç etme gerekçeleri, iskân edildikleri köyler, geri dönme talepleri ve Osmanlı Devleti’nin göç ve iskân politikalarına nasıl yaklaştığı açıklanmaktadır. Bununla birlikte raporlarda, Çarlık Rusya’nın, göç süreçleri ile ilgili Osmanlı Devleti’ni suçladığı, Osmanlı Devleti’nin, yerel Hristiyanların sınır ötesine göç etmesini teşvik ettiği buna mukabil Kırım ve Kafkasya Müslümanlarının topraklarına göç etmesi için bazı kişiler vasıtasıyla propaganda yaptığı iddiaları bulunmaktadır. Konsolosluk çalışanlarının, Kurmay Yüzbaşı Musa Bey’in (Tuganov), Hüseyin Nâzım Paşa’nın ve Müşir (Deli) Fuad Paşa’nın, Suriye Vilâyeti’ndeki göç sürecine yaklaşımları ve uygulamaları hakkında verdikleri bilgiler düşündürücüdür. Bu bağlamda, Suriye Vilâyeti’nin, demografik yapısı ve göç süreçlerini, Osmanlı devlet adamları dışındaki kişilerin bakış açısına göre değerlendirmek, genel hatlarıyla bazı çıkarımlarda bulunmamıza katkı sağladı. Bunun yanı sıra günümüzde de, Suriye’de göç sürecinin devam ettiği ve ülkemizin de bu süreçten büyük ölçüde etkilendiği göz önüne alındığında, geçmişte yaşanan göç süreçlerinin ve göçmen köylerinin bilinmesinin önemli olduğu kanaatindeyiz.
Keywords
