مدیریت و برنامه‌ریزی در نظام‌های آموزشی (Sep 2022)

بررسی تحلیلی مدل‌ها و چارچوب‌های حکمرانی آموزش عالی در جهان: مرور فرا روایت یا شبه نظام‌مند

  • الهام حریریان توکلی,
  • مقصود فراستخواه,
  • بهارک شیرزاد کبریا,
  • فاطمه حمیدی فر

DOI
https://doi.org/10.48308/mpes.2022.102167
Journal volume & issue
Vol. 15, no. 2
pp. 81 – 112

Abstract

Read online

هدف: هدف اصلی این پژوهش بررسی تحلیلی و نظام‌مند مدل‌های حکمرانی آموزش عالی است. برای دستیابی به این هدف، پژوهشگران با استفاده از روش مرور فرا روایت یا مرور شبه نظام‌مند مقاله‌ها و مستندات مرتبط را بررسی کردند. مرور شبه نظام‌مند در این پژوهش مبتنی بر «راهنمای هانااسنایدر برای مرور نظام‌مند در حوزه مدیریت» و استاندارد ارائه شده توسط «ونگ و همکاران» انجام شده است. به‌طورکلی، این بررسی به دنبال شناسایی و تحلیل پژوهش‌هایی مرتبط، که ممکن است پیامدهایی برای موضوع مورد مطالعه داشته باشند است و به‌جای اندازه‌گیری تأثیر، آن‌ها را ترکیب و تحلیل می‌کند تا ادراک بهتری از موضوع مورد مطالعه ارائه کند. مواد و روش‌ها: برای انجام این پژوهش مدارک مرتبط با کلیدواژه‌های مرتبط در پایگاه‌های اطلاعات علمی معتبر انگلیسی فارسی و انگلیسی بازیابی شد. در گام بعد به‌منظور انجام مرور شبه نظام‌مند آثار مکتوب نویسندگان ایرانی و خارجی، و مقاله‌هایی که در آن‌ها مدل حکمرانی آموزش عالی ارائه شده بود یا درباره مدل‌های حکمرانی آموزش بحث شده بود به‌عنوان مقاله‌های مرتبط با موضوع پژوهش انتخاب گردید و پس از آن پژوهشگران با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی محتوای مدل‌های منتخب را با استفاده از نرم‌افزار اطلس‌تی کدگذاری و مقوله‌بندی کردند و در آخر نیز تحلیل ابعاد حکمرانی بر پایه نتایج به‌دست‌آمده در تحلیل محتوای کیفی و مرور شبه نظام‌مند انجام شد. بحث و نتیجه‌گیری: حکمرانی آموزش عالی به‌نظام قدرت ناشی از قوانین، سیاست‌ها و قواعد گفته می‌شود که مسئولیت‌های بازیگران مختلف را در نظام آموزش عالی معین می‌کند و دانشگاه ها در بستر آن فعالیت می‌کنند. با وجود این‌که این نظام‌ها در نظام‌ آموزش عالی کشورها متفاوت است، الگوهای مشترکی بین آن‌ها وجود دارد. هدف این پژوهش شناسائی الگوهای مشترک، ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های حکمرانی در مدل‌های بررسی شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که در طول سه دهه گذشته مفهوم‌سازی نظری در این زمینه، گسترش قابل توجهی پیدا کرده است و مدل‌های بنیادی مبتنی بر مدل کلارک ایجاد شده است. این تحلیل نتایج پژوهش‌های پیشین درباره وجود دو جریان در مدل‌های حکمرانی آموزش عالی را تأیید می‌کند. هم‌چنین یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که از میان ابعاد حکمرانی بعد استقلال دانشگاهی، تعادل نهادی قدرت و سازوکار تأمین منابع مالی بیش از سایر ابعاد در مدل‌های حکمرانی مورد توجه قرار گرفته است.

Keywords