Journal of Philosophical Investigations (Feb 2015)
پدیدار تجربی، برساخت ذهنی و واقعیت هستی‌شناختی (تحلیلی بر مسائل تبیین علمی و مواضع رئالیزم انتقادی)
Abstract
تبیینهای پوزیتیویستی و ابطالگرایانه، هر دو در این فرض طبیعتگرایانه اتفاقنظر داشتهاند که واقعیت محدود به سطح تجربی است و تبیین علمی باید به این سطح تجربی ارجاع دهد تا از وصف تحقیقپذیری، معناداری و علمی بودن برخوردار باشد. این در حالی است که از یکسو اصل علیت بهمثابهی شرط ضروری هرگونه تبیین علمی، بهلحاظ منطقی از این سطح تجربی قابل استنتاج نبوده و درنهایت نه بهصورت یک اصل تجربی بلکه بهصورت یک اصل متافیزیکی و در زبان پوپر، ابطالناپذیر باقی میماند. از سوی دیگر، اصل عینیت تجربی بهعنوان مبنای شرط آزمونپذیری تبیینهای علمی نیز به دلیل مسبوقیت هرگونه مشاهده به نظریه، غیرقابلدفاع بوده است. ایده‌آلیستهای کانتی همچون کهن و فایرابند نیز که بر بازنمایی واقعیت در قالب مقولات ذهنی تأکید داشته و از این رو قوانین علّی و نظریه‌های علمی را صرفاً بیانگر مدل‌ها و الگوهای ذهنی در تفسیر جهان واقع دانستهاند، از توجیه شناخت تجربی و ارائهی معیاری برای مقایسه میان نظریه‌ها و پارادایم‌‌های علمی و همچنین ابطال نظریه‌ها و تحوّل علمی عاجز بودهاند. این مقاله ضمن بررسی و تحلیل مسائل تبیین علمی، بر روی پاسخ های رئالیزم انتقادی در این زمینه متمرکز میشود و به تحلیل این موضوع می پردازد که این رویکرد فلسفی چگونه تبیین علمی را مستلزم توجه همزمان به جایگاه پدیدار تجربی، برساخت ذهنی و واقعیت هستی‌شناختی در نظر می گیرد.
