Horasan Türkçesinin Deregez Ağzına Ait Bir Metin: Ellahekber’e Selām

Abstract

Horasan Türkçesi, Türk dilinin Oğuz grubunun bir üyesidir. Horasan Türkçesini, İran’ın Kuzey Horasan ve Razavi Horasan eyaletlerinde konuşulan ağızlar topluluğu temsil etmektedir. Bu çalışmaya, bir Horasan Türkü olan Muhammed Arab Hedri’nin 2016 yılında yazmış olduğu Ellahekber’e Selām ‘Allahuekber’e Selam’ adlı şiir konu olmuştur. 109 kıtadan oluşan bu şiir, Şehriyâr’ın Héyder Baba’ya Selām adlı şiiri model alınarak yazılmıştır. Şair, söz konusu şiiri, Ellahekber dağıyla konuşmak suretiyle oluşturmuştur. Şiirde bir nostalji atmosferinde Deregez merkezli Horasan Türklüğünün hayatı anlatılmaktadır. Ellahekber’e Selām şiirinin dili, Horasan Türkçesinin Deregez ağzına aittir. Çalışma kapsamında şiir, şairin ses kaydından hareketle çeviri yazı alfabesiyle yazılmıştır. Şiir, aynı zamanda Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Metnin sunduğu malzemeyle Deregez ağzının ses ve biçim bilgisi özellikleri ortaya konulmuştur. Deregez ağzında, Eski Oğuz Türkçesindeki “olga-bolga” dilli (karışık dilli) eserlerde olduğu gibi, bol- ve ol- fiilleri bir arada kullanılmaktadır.

Keywords

• Türk lehçeleri
• İran Türk ağızları
• Horasan Türkçesi
• Deregez ağzı