ارزیابی تنوع تحمل نمونه‌های ژنتیکی نخود بومی تیپ کابلی در شرایط خشکی انتهای فصل

Abstract

یکی از اثرات تغییرات اقلیم کاهش بیشتر بارندگی در نواحی خشک جهان است. بهره‌گیری از تنوع طبیعی موجود در ژرم‌پلاسم گیاهی به‌منظور دستیابی به نمونه‌‌های ژنتیکی با درجه تحمل بیشتر، یکی از رویکردهای پیش‌رو در برابر اثرات منفی تغییرات اقلیم بر تولید و جز ضروری برای کشاورزی پایدار به شمار می‌رود. این پروژه با هدف دستیابی به نمونه‌‌های ژنتیکی با پتانسیل عملکرد بالا در مواجهه با تنش خشکی انتهای فصل بر روی 70 نمونه ژنتیکی نخود تیپ کابلی بانک ژن گیاهی ملی ایران انجام پذیرفت. به این منظور نمونه‌های ژنتیکی در قالب طرح آگمنت در سال زراعی 95- 1394 در کرج و کردستان به‌صورت بهاره کشت شدند. در کردستان، نمونه‌ها در دو شرایط کشت دیم و کشت با اعمال دو آبیاری تکمیلی در مرحله غلاف بندی موردبررسی قرار گرفتند. در کرج نیز نمونه‌ها با اعمال دو تیمار آبیاری، آبیاری نرمال در تمام مراحل رشد گیاه و آبیاری تا زمان گلدهی و قطع آبیاری از زمان گلدهی به بعد، با یکدیگر مقایسه شدند. در طول فصل رشد، صفات زراعی یادداشت‌برداری شد. با برآورد شاخص‌های تحمل و حساسیت تنش و گروه‌بندی نمونه‌های ژنتیکی بر اساس صفات زراعی و شاخص‌های تحمل و حساسیت با بهره‌گیری از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی و تجزیه خوشه‌ای در سنندج نمونه‌های KC215172، KC215286، KC215369 و KC216010 در کرج نمونه‌های KC215286، KC215727، KC215442، KC215443 و KC216023 با بالاترین مقادیر GMP و STI و پایین‌ترین مقادیر TOL و SSI نمونه‌های با پتانسیل عملکرد بالا و متحمل نسبت به تنش خشکی شناخته شدند. با جمع‌بندی نتایج نمونه‌های KC215286، KC215442 و KC215443 نمونه‌های ژنتیکی امیدبخش در هر دو سایت بودند. نتایج این پژوهش توجه به نمونه‌های ژنتیکی بومی به‌عنوان میراث باارزش ملی برای پیشبرد اهداف به نژادی را مشخص می‌سازد.

Keywords

• پتانسیل تولید
• تنش خشکی
• تنوع ژنتیکی
• ژرم‌پلاسم نخود
• شاخص‌های تحمل
• کشت دیم