Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Çok Kültürlülük Perspektifinden Türk Anayasalarında Vatandaşlık Sorunsalı

Abstract

Vatandaşlık kavramı ilk kez Antik Yunan’da ortaya çıkmış ve her ülkede farklı tanımlanmıştır. Osmanlı Devleti’nde baktığımızda ise vatandaşlık kavramının Osmanlılık temeli üzerinde inşa edildiğini görüyoruz. Değişen ulusal ve uluslararası koşullara uygun olduğu düşünülerek, 1908’de II. Meşrutiyet’in ilanına kadar vatandaşlık ve vatandaş olma/kabul edilme ile ilgili birtakım düzenlemeler yapılmasına rağmen en dikkat çekici değişiklik 1908’de yapıldı. Osmanlı Devleti’nin birçok farklı kültürü bünyesinde barındırması göz önüne alınarak vatandaş olma/kabul edilme statüsünü belirlemek hedeflendi. Cumhuriyetin ilan edilmesiyle ulus-devlet oluşturmak ve Osmanlı Devleti’nin mirası olarak devralınan çok kültürlü toplum yapısını tek kimlik altında toplayabilmek için de anayasal düzenlemeler yapıldı. 1924, 1960 ve 1980 yılında düzenlenen anayasalarda vatandaşlık kavramının tanımında dönemin koşullarına uygun değişiklikler yer aldı. Bu çalışmada, vatandaş olma/kabul edilme kıstaslarının “vatandaşlık” kavramının doğuşu ile ne şekilde değişiklikler gösterdiği, çok kültürlülüğün anayasalarda vatandaşlık tanımını nasıl etkilediği Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti anayasaları özelinde, ilgili literatür taranarak incelenmiştir.