پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی (Apr 2022)
ماهیت معنویت اسلامی با رویکرد تربیتی
Abstract
هدف این پژوهش تبیین ماهیت معنویت از دیدگاه اسلام است لذا پژوهش حاضر ازنظر هدف، پژوهشی توسعه‌ای و ازنظر معرفت‌شناسی پژوهشی کیفی است که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفت. روش تحلیل داده‌ها در این پژوهش، تحلیل مفهومی پیش‌رونده است. برای این منظور ابتدا مفهوم معنویت، سپس رویکردها (جریان‌های فکری) مرتبط با معنویت به شیوه تحلیلی موردمطالعه قرارگرفته تا از طریق تحلیل و ارزیابی این رویکردها به سمت استنباط مفهوم معنویت و کشف جوهره اصلی آن یعنی ماهیت معنویت، ویژگی‌های انسان معنوی، و ابعاد معنویت دینی از نگاه اسلام، درک نسبتاً جامعی از معنویت دست‌یابیم. نتایج و یافته‌های این پژوهش نشان داد که معنویت دینی کیفیت (حالتی) روحانی است که در اثر ارتباط انسان با عالم معنا و واجب‌الوجود (خدای متعال) از مسیر عبودیت و بندگی خدای متعال و بر مبنای مبانی معرفت‌شناختی و احکام اسلام همچنین ارزش‌های اخلاق اسلامی برای دستیابی به بالاترین سطح از قرب الهی، قلب سلیم و حیات طیبه شکل می‌گیرد. از این دیدگاه انسان معنوی دارای ویژگی‌هایی شامل احساس فقر و نیاز به خداوند، اعتقاد به وجود و یگانگی خدا، اعتقاد به عالم غیب، اعتقاد به معاد، اعتقاد به هدفمندی آفرینش، اعتقاد به اختیار انسان، خودشناسی، معرفت به احکام دین و التزام عملی به آن‌ها و معرفت به ارزش‌های اخلاقی و التزام عملی به آن‌ها است همچنین معنویت اسلامی دارای چهار بعد شامل بعد معرفتی، عاطفی، ارادی و کنشی است.
