بررسی و شناخت ویژگی‌های اکولوژیک رویشگاه‌های درختان کهنسال بلوط ایرانی و بنه در جنگل‌های استان ایلام

Abstract

سابقه و هدف: درختان کهنسال بلوط ایرانی و بنه از اهمیت و جایگاه خاصی در جنگلهای زاگرس برخوردارند. شناخت ویژگی‌های اکولوژیک رویشگاهی در ارتباط با موقعیت درختان کهنسال می‌تواند اطلاعات خوبی جهت ارائه راه‌کارهای مدیریتی برای حفظ درختان کهنسال و یا گسترش تعداد آنها به ما دهد. پژوهش حاضر با هدف شناخت ویژگی‌های اکولوژیک رویشگاه‌های درختان کهنسال بلوط ایرانی و بنه در جنگل‌های بلوط استان ایلام انجام شد. سابقه و هدف: درختان کهنسال بلوط ایرانی و بنه از اهمیت و جایگاه خاصی در جنگلهای زاگرس برخوردارند. شناخت ویژگی‌های اکولوژیک رویشگاهی در ارتباط با موقعیت درختان کهنسال می‌تواند اطلاعات خوبی جهت ارائه راه‌کارهای مدیریتی برای حفظ درختان کهنسال و یا گسترش تعداد آنها به ما دهد. پژوهش حاضر با هدف شناخت ویژگی‌های اکولوژیک رویشگاه‌های درختان کهنسال بلوط ایرانی و بنه در جنگل‌های بلوط استان ایلام انجام شد. مواد و روش‌ها: طی جنگل‌گردشی‌های زیاد، درختان کهنسال بر اساس معیار قطر برابر سینه شناسایی و انتخاب شدند و ویژگیهای کمی آنها شامل قطر برابر سینه و قطر حداقل و حداکثر تاج و شرایط رویشگاهی آنها شامل شیب، جهت، ارتفاع از سطح دریا، عمق خاک، نزدیکی به رودخانه یا منبع آب اندازه‌گیری یا ثبت شد. مواد و روش‌ها: طی جنگل‌گردشی‌های زیاد، درختان کهنسال بر اساس معیار قطر برابر سینه شناسایی و انتخاب شدند و ویژگیهای کمی آنها شامل قطر برابر سینه و قطر حداقل و حداکثر تاج و شرایط رویشگاهی آنها شامل شیب، جهت، ارتفاع از سطح دریا، عمق خاک، نزدیکی به رودخانه یا منبع آب اندازه‌گیری یا ثبت شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که درختان کهنسال بلوط عمدتا در طبقه شیب ملایم و درختان کهنسال بنه بیشتر در طبقه شیب نسبتا ملایم قرار دارند. اکثر درختان کهنسال شناسایی شده بلوط و بنه در جهت جنوبی قرار گرفته‌اند. درختان کهنسال بلوط اغلب در طبقه ارتفاعی 1700-1300 متر از سطح دریا پراکنش دارند، اما درختان کهنسال بنه در طبقات ارتفاعی 1700-1300 و 2000-1700 متر از سطح دریا پراکنش یافته‌اند. از نظر دسترسی به آب‌های جاری، هیچ یک از درختان کهنسال بلوط و بنه به منابع آبی دسترسی نداشته و همگی از بارش‌های جوی تغذیه می‌شوند. سطح تاج درختان کهنسال بلوط و بنه بهتر از قطر برابر سینه آنها به تغییرات شرایط رویشگاه پاسخ داده و نحوه تغییرات آن بسته به نوع گونه متفاوت بود. اکثر درختان کهنسال شناسایی شده به دلیل اینکه در شیب‌های ملایم قرار گرفته اند، از عمق خاک مناسب‌تری نسبت به محیط اطراف خود برخوردارند. نتایج نشان داد که درختان کهنسال بلوط عمدتا در طبقه شیب ملایم و درختان کهنسال بنه بیشتر در طبقه شیب نسبتا ملایم قرار دارند. اکثر درختان کهنسال شناسایی شده بلوط و بنه در جهت جنوبی قرار گرفته‌اند. درختان کهنسال بلوط اغلب در طبقه ارتفاعی 1700-1300 متر از سطح دریا پراکنش دارند، اما درختان کهنسال بنه در طبقات ارتفاعی 1700-1300 و 2000-1700 متر از سطح دریا پراکنش یافته‌اند. از نظر دسترسی به آب‌های جاری، هیچ یک از درختان کهنسال بلوط و بنه به منابع آبی دسترسی نداشته و همگی از بارش‌های جوی تغذیه می‌شوند. سطح تاج درختان کهنسال بلوط و بنه بهتر از قطر برابر سینه آنها به تغییرات شرایط رویشگاه پاسخ داده و نحوه تغییرات آن بسته به نوع گونه متفاوت بود. اکثر درختان کهنسال شناسایی شده به دلیل اینکه در شیب‌های ملایم قرار گرفته اند، از عمق خاک مناسب‌تری نسبت به محیط اطراف خود برخوردارند. نتیجه‌گیری: ویژگی‌های اکولوژیک مطلوب موقعیت‌های رویشگاهی درختان کهنسال شناسایی شده از دلایل پایداری آنها در امتداد عمر طولانی خود هستند.

Keywords

• رویشگاه جنگلی
• توپوگرافی
• موقعیت درخت
• درختان کهنسال
• ایلام