Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Dec 2009)
Fatımi-Karmati ilişkisine Dair Bazı Mülahazalar
Abstract
Bahreyn Karmatileri'nin Fatımiler'in denetiminde hareket ettikleri tezi temelde İbn Haldun'a dayanmaktadır. O, Karmatiler'in Fatımiler'e bağlı olduğu yönündeki hakim kanaatten hareketle mevcut tarihi rivayetleri bu yönde bir yoruma tabi tutmuştur. Oysa İsmaililik'ten bahseden ilk kaynaklarda İbn Haldun'un rivayetlerindeki Fatımi-Karmati birlikteliğine dönük yorum ve ilaveler yer almamaktadır. Dolayısıyla İbn Haldun'a dayanan FatıiTıi-Karmati ilişkisinin varlığına dönük rivayetlere ihtiyatla yaklaşmak gerekmektedir. Diğer yandan Fatımi ve Karmati İsmailileri'nin itikadi yapılarını mukayese etmek iki hareket arasındaki ilişkinin boyutlarını ortaya kQymak açısından oldukça ö- nemlidir. Karmati grupların hemen tamamı Ubeydullah ei-Mehdi'yi ve Fatımi halifelerini imam olarak kabul etmemişlerdir. Onlar imarnet iddiasında bulunan Fatımiler'in aksine Muhammed b. İsmail'in Mehdi olarak dönüşünü beklerneye devam etmişler ve imarnet iddiasında bulunan Ubeydullah ei-Mehdi'ye karşı çıkmışlardır. Yine onlar İslam şeriatının nesh edilmiş olduğu teziyle Fatımiler'den ayrılmışlardır. Bu itikadi farklılıklar Karmatiler'in Fatımiler'in güdümünde hareket etmediklerinin açık bir göstergesidir. Ancak her iki grubun mezhebi de İsmaililik'tir. Karmatiler, imametle ilgili olarak temelde İlk İsmailller'in öğretilerini savunmaya devam ederken, Fatımiier bu noktada kısmen yeni sayılabilecek bir öğreti geliştirmişlerdir.
