Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi (Dec 2017)
Uygurca Yazılmış Meslek Risalelerinin Ses Özellikleri
Abstract
On dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren Sincan'ın güneyinde yerli Uygurlar tarafından Çağataycadan geliştirilen yeni bir yazı dili oluşmuştur. Doğu Türkçesi diye adlandırılan bu dil, Çağatayca ile Yeni Uygur Türkçesi arasında bir geçiş evresi gibidir. Söz konusu Türk dili, Klasik Çağataycadan özellikle leksik ve fonetik açılardan farklılıklar gösterir. Şüphesiz bu değişikliğin asıl sebebi, bu Türk diliyle yazılan eserlerin büyük bir kısmının halk edebiyatı ürünleri olmasıdır. Halktan kişiler tarafından kaleme alınan bu ürünlerde söz varlığı ve ses bilgisi açısından birçok ağız özelliği tespit etmek mümkündür. Bu çalışmada bugün İsveç'te Lund Üniversitesi Kütüphanesi Jarring Koleksiyonunda yer alan Türkçe on meslek risalesinin ses bilgisi özellikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Ele alınan risale nüshaları, büyük oranda on dokuzuncu yüzyıl sonlarıyla yirminci yüzyıl başlarında Kaşgar, Yarkend ve Hoten gibi merkezlerde halktan kişilerce kaleme alınmıştır. Çokça ağız özelliğini barındıran bu metinlerin ses bilgisi açısından değerlendirilmesi, hem diyalektoloji hem de Türk dili tarihi açısından önem arz etmektedir. Çalışmada, meslek risalelerinde tespit edilen ses olayları risale nüshalarından alınan örneklerle farklı başlıklar altında ortaya konulmuş ve bu ses olaylarının hangi Uygur ağzında olduğu dipnotlarda belirtilmiştir.
