مدل سازی و پایش پدیده خشکسالی در شمال غرب ایران

Abstract

خشکسالی مختص مکان خاص نبوده و مناطق مختلف جهان از آن متأثر می ­باشد، یکی از این مناطق، شمال غرب ایران است که در چند سال اخیر از این پدیده رنج می­برد. هدف پژوهش حاضر مدل­سازی و تحلیل خشکسالی در شمال غرب ایران می­باشد. برای این کار پارامترهای اقلیمی: بارش، دما، ساعات آفتابی، حداقل رطوبت نسبی و سرعت باد در بازه زمانی 32 ساله (2018- 1987) در 21 ایستگاه شمال غرب ایران مورد استفاده قرار گرفت. برای مدل ­سازی، شاخص فازی T.I.B.I ابتدا چهار شاخص (SET, SPI, SEB, MCZI) با استفاده منطق فازی در نرم­افزار Matlab فازی‌سازی شدند، سپس شاخص‌ها با هم مقایسه شده و درنهایت از مدل تصمیم ­گیری چند متغیره Topsis، برای اولویت‌ سنجی مناطق درگیر با خشکسالی استفاده شد. یافته­ های پژوهش نشان داد مدل T.I.B.I طبقات خشکسالی، چهار شاخص مذکور را به‌صورت دقیق در خود منعکس می­کند. از بین 5 پارامتر اقلیمی مورد استفاده در این پژوهش، پارامتر دما در نوسان شدت خشکسالی بیش­ترین تأثیر را داشت. شدت خشکسالی براساس مدل‌ سازی صورت گرفته در مقیاس 12 ماهه بیش­تر از 6 ماهه بود، طولانی­ ترین تداوم خشکسالی در منطقه مورد مطالعه مربوط به ایستگاه ارومیه در بازه 12 ماهه از ماه جولای سال 2003 تا ماه دسامبر سال 2004 به مدت 18 ماه رخ داده است. بیش­ترین درصد رخداد خشکسالی در ایستگاه ارومیه در مقیاس 12 ماهه و کم­ترین آن در ایستگاه سنندج در مقیاس 6 ماهه اتفاق افتاده است. براساس مدل ­سازی صورت گرفته، شاخص فازی T.I.B.I نسبت به شاخص فازی SPEI برتری نسبی را نشان داد.

Keywords

• منطق فازی
• پایش خشکسالی
• مقیاس 6 و 12 ماهه
• t.i.b.i
• شمال‌غرب