اقتصاد کشاورزی و توسعه (Nov 2023)

واکاوی عاملی چالش‌ها و راهکارهای تجاری سازی دستاوردهای تحقیقاتی کشاورزی

  • مریم محمودی,
  • هرمز اسدی,
  • رضا رحیم زاده,
  • حمید نوشاد,
  • غلامرضا راستجو,
  • الهام رضایی,
  • حسن علیپور,
  • مهرزاد اله قلی پور,
  • فرهاد خیری صنمی

DOI
https://doi.org/10.30490/aead.2023.360433.1477
Journal volume & issue
Vol. 31, no. 3
pp. 131 – 165

Abstract

Read online

تجاری‏‌سازی دانش و فناوری، به ‏عنوان حلقه اتصال تحقیقات و بازار، تلاشی به‏ منظور کسب درآمد از نوآوری است که در حال حاضر، در اقتصاد دانش‌‏بنیان به‏ شدت مورد توجه قرار گرفته است. هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی چالش­‌های تجاری‏‌سازی دستاوردهای تحقیقاتی کشاورزی در حوزه علوم زراعی و همچنین، راهکارهای تسهیل و تسریع تجاری‏‌سازی آنها بود. جامعه آماری مطالعه را کلیه اعضای هیئت علمی مؤسسات تحقیقات مرتبط با علوم زراعی در مجموعه سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات) (263N=) و مدیران عامل شرکت­‌های طرف قرارداد با این مؤسسات (91N=) تشکیل دادند. مطالعة توصیفی- همبستگی حاضر با روش پیمایش در سال 1400 انجام شد. ابزار جمع ­آوری اطلاعات پرسشنامه بود و تحلیل داده­‌های جمع­ آوری ‏شده با استفاده از فن تحلیل عاملی اکتشافی به روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی صورت گرفت و مهم‌‏ترین چالش‌­ها و همچنین، راهکارهای تسهیل تجاری‏‌سازی دانش و فناوری مورد نظر در بخش کشاورزی شناسایی، طبقه­‌بندی و اولویت‌­بندی شد. چالش‌های موجود در مسیر توسعه تجاری‏‌سازی دستاوردهای تحقیقاتی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات) از دیدگاه محققان و اعضای هیئت علمی مؤسسات مورد مطالعه در هفت عامل بدین شرح شناسایی و دسته‏‌بندی شدند: «ماهیت فناوری­ه»، «ضعف در قوانین، مقررات و سیاست‌­های حمایتی دولت»، «ساختار ضعیف اطلاع‌­رسانی و تعامل با بخش خصوصی»، «ضعف در خط ­مشی، مدیریت و نیروی انسانی مؤسسات و مراکز»، «ضعف نظام آموزشی»، «خط ­مشی ضعیف سازمان تات در حوزه تجاری‏ سازی» و «عدم احساس نیاز به تجاری‏ سازی». از دیدگاه مدیران عامل شرکت‌های مورد بررسی، شش عامل «ضعف در قوانین، مقررات و سیاست­‌های حمایتی دولت»، «ساختار ضعیف اطلاع‌­رسانی و تعامل با بخش خصوصی»، «ماهیت فناوری­‌ها»، «محدودیت فعالیت شرکت­‌های بین‏‌المللی در ایران»، «ضعف در توانمندی شرکت‌های خصوصی» و «خط ­مشی ضعیف سازمان تات در حوزه تجاری‏‌سازی» به ‏عنوان چالش­‌های توسعه تجاری‌‏سازی دستاوردهای تحقیقاتی شناسایی شدند. راهکارهای تسهیل تجاری‏‌سازی دستاوردهای تحقیقاتی مورد بررسی، از دیدگاه محققان، در شش عامل «تقویت نظام اطلاع‌‏رسانی و افزایش تعامل با بازار و بخش خصوصی»، «تقویت قابلیت تجاری‌شدن فناوری­‌ها»، «تقویت حمایت‌های دولتی از تجاری‏ سازی»، «توسعه نیروی انسانی و ساختار سازمانی در مؤسسات»، «حمایت از بخش خصوصی در راستای افزایش سرمایه‌‏گذاری» و «بازنگری در خط‌‌مشی‌های سازمان تات» و همچنین، از دیدگاه مدیران عامل، در چهار عامل «تقویت حمایت­‌های دولتی از تجاری‏‌سازی»، «تقویت نظام اطلاع ‌رسانی و افزایش تعامل با بازار و بخش خصوصی»، «تقویت قابلیت تجاری‌شدن فناوری‌ها» و «مشارکت در توانمندسازی شرکت‌های خصوصی» استخراج و طبقه­‌بندی شدند. در ادامه، بر اساس چالش­‌های شناسایی‏ شده، راهکارهایی پیشنهاد شد و مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

Keywords