بررسی سطح آلایندگی به آرسنیک(As) و نیکل(Ni) ناشی از انتشار گرد و غبار از سنگ‌شکن‌های بوکسیت

Abstract

سابقه و هدف: توسعه صنعتی و فعالیت‌های انسانی، انتشار آلودگی های محیطی را تشدید می کند. فلزات سنگین که از منابع مختلف مانند فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی وارد محیط می شوند خطرات محیط زیستی جدی بر روی اکوسیستم ایجاد می نمایند. گردوغبارهای محیطی گاهی اوقات طبیعی نبوده و ناشی از فعالیت صنایع می باشند که گردوغبار صنعتی گفته می شود. هدف این پژوهش بررسی اثر انتشار ریزگردهای صنعتی سنگ شکن های بوکسیت کارخانه آلومینای جاجرم، بر سطح آلودگی خاک منطقه به آرسنیک(As) و نیکل(Ni) می باشد.مواد و روش ها: در این پژوهش ابتدا با توجه به گلباد های تهیه شده از منطقه، به ترتیب جهت بادهای غالب و فرساینده شناسایی و در جهت هریک از این بادها دو ترانسکت بنام های ترانسکت A در جهت باد فرساینده به طول 3 کیلومتر و ترانسکت B در جهت باد غالب منطقه به طول 5 کیلومتر در نظر گرفته شد. نمونه برداری از خاک سطحی (در عمق 2-0 سانتی‌متر) بر روی این ترانسکت ها در فواصل منظم از سنگ شکن های بوکسیت، صورت گرفت. در مجموع در راستای ترانسکت های مورد نظر، 46 نمونه خاک برداشت شد و میزان غلظت آرسنیک و نیکل در نمونه‌ها توسط دستگاه ICP-OES به روش پلاسمای جفت شده القایی تعیین گردید؛ و درنهایت برای تعیین سطح آلودگی، شاخص های زمین انباشت، آلودگی، جامع آلودگی و فاکتور غنی شدگی موردبررسی قرار گرفتند. معنی دار بودن افزایش غلظت آرسنیک و نیکل و نیز هر یک از ضرایب سطح آلودگی در محیط نرم‌افزار SPSS و با استفاده از روش تجزیه واریانس و آزمون T-Test بررسی شد.یافته ها: شاخص زمین انباشت در جهت باد فرساینده برای آرسنیک، در فاصله 200 تا 250 متر از منشأ انتشار، آلودگی متوسط تا به‌شدت آلوده و برای نیکل، از فاصله 50 متر از منبع تا فاصله 350 متری، غیر آلوده تا آلودگی متوسط تعیین شد. در جهت باد غالب، برای آرسنیک، در فاصله 150 متر و 250 تا450 متر، آلودگی متوسط تا به‌شدت آلوده و برای نیکل ، تا 900 متر از منبع تولید گردوغبار، غیر آلوده تا آلودگی متوسط را به خود اختصاص دادند.شاخص آلودگی در جهت باد فرساینده، برای آرسنیک و نیکل، تا 450 متر از منبع، به ترتیب سطح آلودگی بالا و متوسط و تا انتهای ترانسکت برای آرسنیک و نیکل، متوسط و پایین بود. برای این شاخص در جهت باد غالب، برای آرسنیک، تا 1200 متر از منشأ، سطح آلودگی بالا و برای نیکل، تا 500 متر از منبع، متوسط و تا انتهای این ترانسکت برای آرسنیک و نیکل، متوسط و پایین تعیین شد. شاخص جامع آلودگی در جهت بادهای فرساینده و باد غالب برای آرسنیک و نیکل به ترتیب، سطح آلودگی بالا و متوسط را نشان داد. فاکتور غنی شدگی در جهت باد فرساینده، برای آرسنیک در فاصله 350 و 400 متری سنگ‌شکن بوکسیت، غنی شدگی متوسط و برای نیکل در تمام نقاط، غنی شدگی کم را نشان داد. در جهت باد غالب، فاکتور غنی شدگی برای آرسنیک تا 250 متری سنگ‌شکن بوکسیت، غنی شدگی متوسط و نیکل در تمام نقاط، غنی شدگی کم می باشد. درنهایت تجزیه‌وتحلیل آماری، نشان‌دهنده معنی دار بودن غلظت آرسنیک و نیکل و نیز هر یک از ضرایب سطح آلودگی در جهت بادهای غالب و فرساینده، بود.

Keywords

• شاخص زمین انباشت
• فاکتور غنی شدگی
• سنگ شکن بوکسیت
• کارخانه آلومینای جاجرم