روشهای سازهای مدیریت سیلاب با توجه به قابلیت های ژئومورفولوژیک در مناطق روستایی مطالعه موردی: روستای فرطان از توابع شهرستان اسفراین

Abstract

این تحقیق به منظور بررسی علل سیل‌گیری روستای فرطان از توابع شهرستان اسفراین و معرفی کارایی ژئومورفولوژی در ارائه روش‌های سازه‌ای مدیریت سیلاب، انجام شد. با توجه به وضع موجود، در ارائه راهکارهای کنترل سیل عمدتاً از روش‌های سازه‌ای به ویژه طراحی کانال‌ها، پل‌ها و مخزن تأخیری استفاده شد. به منظور طراحی این سازه‌ها ابتدا با استفاده از رابطه دیکن1 و با توجه به آمار ایستگاه هیدرومتری رودخانه بیدواز، دبی حداکثر لحظه‌ای سیلاب سالانه با دوره‌های بازگشت مختلف به دست آمد. سپس با استفاده از رابطه مانینگ2 ابعاد مقاطع سازه‌ها جهت عبور سیلاب با دوره بازگشت 5 و 500 ساله تعیین گردید و در نهایت از حاصلضرب سرعت متوسط جریان با مساحت مقاطع، دبی آنها در این سیلابها تعیین گردید. نتایج نشان می‌دهد که غیر از شرایط طبیعی چون رژیم بارش، نفوذناپذیری سازندها، تراکم زهکشی، فقر پوشش گیاهی و شیب دامنه‌ها، عوامل انسانی نظیر نحوه‌ی استقرار و توسعه‌ی روستا روی واحد مخروط افکنه، تغییر مسیر و تلفیق آبراهه‌ها، قوس‌های غیرضروری در کانال‌ها و عدم توجه به بیشترین بارندگی محتمل3 در احداث سازه‌ها، مسبب تشدید سیل‌گیری روستا بوده‌اند. نتایج نشان می‌دهد که هرگونه تغییری در ابعاد، انواع و شکل هندسی شبکه زهکشی حوضه‌های آبخیز باید با لحاظ نمودن مبانی نظری دانش ژئومورفولوژی انجام گیرد و این گرایش از جغرافیای طبیعی از توان بالایی در پیشنهاد روش‌های سازه‌ای مدیریت سیلاب برخوردار است.