اثر قارچ میکوریز آربسکولار و تنش خشکی بر برخی خواص فیزیکی، مکانیکی و میزان گلومالین خاک تحت کشت ارزن مرتعی

Abstract

سابقه و هدف: تپه‌های شنی بخش زیادی از بیابان‌های مناطق خشک و نیمه خشک را در بر می‌گیرند و مشکلات عمده در این خاک-های درشت‌بافت ازجمله کمی مواد آلی، شن زیاد، ناپایدار بودن خاکدانه‌ها، باعث گردیده تا استفاده از این خاک‌ها با محدودیت روبرو شود. قارچ‌های میکوریز آربسکولار با ترشح ماده گلیکوپروتئینی بنام گلومالین نقش بسزایی در بهبود ساختمان خاک و مقاومت خاکدانه‌ها دارند. این قارچ‌ها با افزایش مقاومت گیاه در اراضی بیابانی، باعث پایداری گیاهان به تنش‌های محیطی و درنتیجه استقرار بهتر گیاه در این اراضی می‌شوند. هدف این مطالعه تاثیر همزیستی قارچ میکوریز آربسکولار بر بهبود ویژگی‌های فیزیکی، مکانیکی و محتوی گلومالین خاک شنی‌لومی تحت کشت گیاه ارزن مرتعی در شرایط تنش خشکی می‌باشد. مواد و روش‌ها: به منظور بررسی اثر سطوح مختلف رطوبتی] آبیاری درحد 80 (شاهد، S1) ، 50 S2)) و 20 درصد ظرفیت زراعی (S3 )[ و مایه‌زنی قارچ میکوریز آربسکولار] شاهد( (NM، گلوموس موسه(GM)، گلوموس اینترارادیسس (GI)و تلقیح همزمان دو قارچ((MI [آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. مایه تلقیح در عمق 5 سانتی‌متری خاک اعمال و به مدت سه ماه گیاهان تحت شرایط کنترل نسبی رشد داده شدند. سپس گیاهان از ارتفاع 30 سانتی‌متری سطح خاک بریده شد و تنش خشکی به مدت 3 ماه با اندازه‌گیری رطوبت خاک بوسیله‌ی تتاپراب اعمال شد. در پایان آزمایش درصد کلنیزاسیون ریشه، گلومالین خاک به روش کمی و کیفی، جرم مخصوص ظاهری، تنش برشی، مقاومت نفوذ سنجی و پایداری خاکدانه به روش الک خشک اندازه‌گیری شد. یافته‌ها: همزیستی میکوریزی و تنش خشکی باعث افزایش معنی‌دار گلومالین خاک گردید، باندهای پروتئینی بر روی ژل پلی‌اکریل آمید نشان دهنده‌ی بیان بیشتر این گلیکوپروتئین تحت تنش به عنوان مکانیسم دفاعی است. کلنیزاسیون ریشه تحت تنش کاهش پیدا کرد و مایه‌زنی با قارچ میکوریز سبب افزایش معنی‌دار کلنیزاسیون ریشه شد. اثر متقابل تیمارها بر مقاومت برشی معنی‌دار گردید. با افزایش سطح رطوبتی خاک، مقاومت برشی کاهش یافت، همچنین در تیمارهای میکوریزی مقاومت برشی در تمام سطوح رطوبتی بالاتر از تیمارهای غیرمیکوریزی بود. با کاربرد قارچ میکوریز آربسکولار و افزایش سطوح رطوبتی، پایداری خاکدانه‌ها افزایش یافت اما اثر متقابل قارچ و سطوح رطوبتی بر جرم مخصوص ظاهری و مقاومت نفوذسنجی معنی‌دار نبود. در تیمارهای حاوی قارچ میکوریز آربسکولار با افزایش سطح رطوبتی جرم مخصوص ظاهری کاهش و با کاهش رطوبت مقاومت نفوذسنجی کاهش پیدا کرد. نتیجه گیری: همزیستی میکوریزی باعث کاهش اثرات منفی تنش خشکی در خاک گردید. نتایج بیانگر کارایی بالاتر قارچ گلوموس اینترارادیسز نسبت به گلوموس موسه در خاک تحت کشت ارزن مرتعی است. قارچ میکوریز آربسکولار با بهبود شرایط رشد گیاه، خصوصیات فیزیکی و مکانیکی خاک و افزایش ترشح گلومالین می‌‌‌تواند به کاهش فرسایش خاک کمک کند.

Keywords

• جرم مخصوص ظاهری
• خاکدانه
• فرسایش
• کلنیزاسیون
• مقاومت نفوذسنجی