Ta̓ammulāt-i Falsafī (Feb 2023)
دیدگاه ابن‌سینا در باب پیوستگی میان سعادت ناشی از ادراکات با احوال مغز انسان
Abstract
ابن‌سینا در ایراد مباحث مربوط به سعادت ناشی از ادراک انسان بر نقش محوری «ادراک» تأکید دارد. از نظر او ادراکات انسان اعم از حسی، خیالی و عقلی، سعادت متناسب با خود را به دنبال دارد. از آنجا که وضعیت مغزی تأثیر مستقیمی بر نحوه ادراک انسان دارد، سعادت مذکور با واسطه به وضعیت مغزی نیز مرتبط می‌شود. در نوشتار حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، تأثیر سلامت مغز بر ادراک و به تبع، تأثیرپذیری سعادت از آن مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد. مطابق یافته‌های این جستار وضعیت‌های نابهنجار مغزی در سه مورد اختلالات سرشتی، سوء مزاج و بیماری‌های مغزی، موجب اختلال در فرآیند طبیعی ادراک می‌شود. این اختلال باعث می‌شود کمال قوای مختلف و در نتیجه سعادت حاصل از آن ناحیه، از جمله سعادت حاصل از ناحیه قوه عاقله- که برترین نوع سعادت به شمار می‌رود- مختل گردد. با ملاحظه رابطه میان وضعیت مغزی که غالباً خارج از حیطه اراده و اختیار فرد است و تلاش نوع انسان برای رسیدن به سعادت ناشی از ادراکات، این پرسش مطرح می‌شود که سعادت افرادی که دچار نابهنجاری‌های مغزی هستند، چگونه تحقق می‌یابد؟ با تأمل در آثار ابن‌سینا می‌توان دو پاسخ به این پرسش ارائه داد که پاسخ اول، پاسخی تجربی و ناظر به امکان تعدیل مغز در حیات دنیوی است و پاسخ دوم، پاسخی فلسفی است که با توجه به نظریه اکتساب نوعی کمال نفس پس از مرگ، کیفیت رسیدن این افراد به سعادت ادراکی تبیین می‌گردد.
Keywords
