Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi (Dec 2017)
677 Sayılı Kanun, Türbeleri “Millileştirme” ve Yıkıcı Sonuçları: Geç Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türbedarlık
Abstract
Türkiye Cumhuriyeti’nin Osmanlı mirasını ve İslam’ı kamusal alandan çıkarmak hususunda en etkili kanunlarından biri, 1925 tarihli “Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin Seddine ve Türbedarlıklarla birtakım unvanların meni ve ilgasına dair” 677 sayılı Kanundur. Buna göre ülkedeki tüm türbeler kapatılmış, türbe ziyareti ve türbedarlık yasaklanmış, kapatılan ve 1950’den sonra müze olarak açılan bazı türbelere devlet memuru olarak bekçiler tayin edilmiştir. Bu makale, tarihsel çalışmalarda yeterince ilgi görmemiş türbedarlık mesleğini, 677 sayılı kanun ve türbelerin “millileştirilmesi” bağlamında, cumhuriyet arşivleri, meclis tutanakları ve daha önce kullanılmamış İstanbul Türbeler Müze Müdürlüğü arşivleri ışığında 1925-1970 dönemine odaklanarak incelemektedir. Geç Osmanlı’da türbedarın kim olduğu, türbeler kapatıldıktan sonra türbe ve türbedarlara ne olduğu, türbelerdeki hırsızlık vakaları, Vakıflar sorunu ve farklı devlet kurumları, türbe bekçileri ile halk arasında yaşanan gerilim, çekişme ve yasal ihlaller ele alınacaktır. Makale, tarihi ve mimari önemi olan türbelerin ihmalinin ve türbeleri müzeye dönüştürerek “millileştirme” politikasının, kültürel tarihimizde kopukluk yaratmasını ve tarihi birikimi zedelemesini göstererek, cumhuriyet tarihinin daha önce ele alınmamış bir boyutunu aydınlatmayı amaçlamaktadır.
Keywords
