Jilvah-i hunar (Apr 2023)
گونه‌شناسی و تحلیل مسطر خطوط بنّایی امامزاده سلطان سید جلال‌الدین اشرف(ع) آستانه اشرفیه و کاربرد آن در طراحی نمای داخلی و خارجی بنا
Abstract
از مشهورترین امام‌زادگان در گیلان، حضرت سلطان سید جلال‌الدین اشرف(ع) می‌باشد. شهر آستانه اشرفیه، به دلیل وجود این بقعه، پنجمین شهر مذهبی کشور محسوب می‌شود. با توجه به این‌که برخی از تزیینات این بنا را خطوط بنّایی تشکیل می‌دهند؛ به معرفی و انواع خطوط بنّایی و سپس، به تحلیل مسطر آن خطوط پرداخته شده است. در راستای این هدف، دو پرسش مطرح می‌شود: 1) ارتباط نهفته میان مضامین کتیبه‌های امامزاده حضرت سلطان سید جلال‌الدین اشرف(ع) با فرم و فضا چگونه است؟ 2) معماران چگونه از آرایه‌های خوش‌نویسی (خطوط بنایی) در معماری به منظور عقاید و اندیشه‌های مذهبی خود بهره برده‌اند؟ خط بنّایی به دلیل عدم تزیینات و انحنا در نگارش، با عنصر اصلی سازنده بنا (آجر، کاشی و ...) هماهنگی دارد و در ارتباط کامل با معماری است. از این‌رو، در این پژوهش خط بنّایی، به‌طور ویژه مورد توجه قرار گرفته است. مقاله حاضر از نوع تحقیقات کیفی و با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی نوشته شده است. کتیبه‌های نقش بسته بر فضای داخلی و بیرونی بنای بقعه امامزاده حضرت سلطان سید جلال‌الدین اشرف(ع)، القاکننده مفهوم و معانی کلمات این کتیبه‌ها بر اذهان مومنان می‌گردد. هم‌چنین، موجب می‌شود انسان قدرت معنوی نام و کلام خداوند و ایمه را درک کند و از آن‌جا که اطلاعات مهم و تاریخی در کتیبه‌ها نهفته است، می‌تواند با توجه به فرم، فضا و مضمون آن‌ها به‌عنوان یک رسانه تبلیغی و پیام‌رسان عمل نماید. این نشان از نقش خطیری است که معماران و کاتبان در زمینه فرهنگی و تبلیغات مذهبی جامعه در انتقال مضامین کتیبه‌ها برعهده دارند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که، معماران تمایلات و اندیشه‌های مذهبی خود را در قالب کتیبه‌هایی (خط کوفی بنایی) منقش بر فضای درونی و بیرونی بقعه مذکور، با موضوعاتی چون اسامی خداوند، حضرت محمد (ص) و امام علی(ع) و ... به ودیعه ظهور می‌رسانند و از آن‌جایی که پیش‌تر بیان شد، ویژگی پیام‌رسان بودن کتیبه‌ها سبب می‌شود معماران و کاتبان از این موضوعات مذهبی در اجرای کتیبه‌ها بهره برده و اندیشه‌های خود را به افراد القا کنند.
Keywords
