مدیریت اسلامی (Nov 2022)
ابعاد و مؤلفه‌های حاکمیت مطلوب در قرآن کریم
Abstract
مفهوم حاکمیت خوب الگویی است که در پی ناکارآمدی سازوکارهای پیشین توسعه از سوی کشورهای توسعه‌یافته و مجامع بین‌المللی ارائه شد. اما به‌واسطه خاستگاه هنجاری متفاوت طرح آن از سوی اندیشمندان مختلف مورد انتقاد قرار گرفته است. بر این اساس این مقاله درصدد آن است تا با تکیه به سه بعد کتاب هدایت بودن، وجود همه لوازم هدایت تشریعی و جهان‌شمولی آموزه‌های قرآن، ابعاد و مؤلفه‌های حاکمیت مطلوب را با استفاده از ترکیبی از دو روش تحقیق موضوعی قرآن کریم و تحلیل مضمون از آیات قرآن استخراج نماید. بنابراین با انتخاب کلیدواژه مناسب (ریشه ح-ک-م) و بررسی آیات منتخب (703 آیه) در قالب سیاق آن (63 سیاق)، نکاتی به‌دست آمد که با مطالعه و مقایسه محتوایی با تفاسیر منتخب ضمن تکمیل، روایی نکات استخراجی (در مجموع 393 نکته) مورد ارزیابی قرار گرفته و سپس با روش تحلیل مضمون دسته‌بندی و کدگذاری شد. در نهایت ابعاد حاکمیت مطلوب با تکیه به 33 مؤلفه به‌دست آمده در 5 عنوان شریعت‌گرایی اسلامی، معنویت‌گرایی اسلامی، عقل‌گرایی، عدالت‌گرایی اسلامی و مردم سالاری دینی دسته‌بندی گردید. سبک مستخرج از مؤلفه‌ها و ابعاد با عبارت «حاکمیت برادرانه در سایه ولی حق» عنوان‌گذاری شد.
