جغرافیا و آینده پژوهی منطقه‌ای (May 2025)
تحلیل تأثیر هوش معنوی بر کیفیت زندگی شهری در تبریز با رویکردی آینده‌محور
Abstract
در دنیای امروز، کیفیت زندگی شهری به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های برنامه‌ریزان شهری مطرح است. ابعاد مختلف کیفیت زندگی در شهرها تحت تأثیر عوامل متعدد قرار می‌گیرند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها هوش معنوی است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی تأثیر چهار شاخص هوش معنوی بر شش شاخص کیفیت زندگی شهری در شهر تبریز با رویکردی آینده‌محور است. این تحقیق به‌صورت توصیفی-تحلیلی انجام شد ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه استاندارد هوش معنوی کینگ و دی‌چیکو (SISRI-24) و پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی (WHOQOL-BREF) بوده است. جامعه آماری شامل جمعیت بالای 18 سال تبریز است. حجم نمونه برابر 383 نفر بوده که به‌صورت نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شده‌اند. داده‌های به‌دست‌آمده از طریق نرم‌افزار SPSS تحلیل شدند. برای بررسی رابطه بین هوش معنوی و کیفیت زندگی از ضریب همبستگی پیرسون و برای بررسی تأثیر متغیر مستقل (هوش معنوی) بر متغیر وابسته (کیفیت زندگی شهری) از تحلیل رگرسیونی استفاده شد. برای مقایسه میانگین‌های دو گروه مختلف از آزمون T مستقل استفاده گردید. یافته‌ها نشان می‌دهند که توسعه آگاهی بیشترین تأثیر را بر سلامت روانی شهروندان تبریز داشته و ضریب رگرسیون آن برابر با ۰.۷۵ است. همچنین، تفکر وجودی انتقادی با ضریب ۰.۷۲ تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت جسمانی دارد. علاوه بر این، تولید معنای شخصی تأثیر معناداری بر رفاه اقتصادی داشته (ضریب ۰.۶۵) و آگاهی فراگیر نیز به‌طور معناداری با کیفیت محیط‌زیست شهری مرتبط است (ضریب ۰.۶۰). سایر یافته‌ها نشان می‌دهند که تفکر وجودی انتقادی بر روابط اجتماعی و توسعه آگاهی بر امنیت شهری تأثیر مثبت دارند. بر اساس این یافته‌ها، سناریوی اول بر تأثیر هوش معنوی بر ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی تأکید دارد و سناریوی دوم به آینده‌نگری و پیوند میان آگاهی معنوی و کیفیت زندگی شهری در تبریز می‌پردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که هوش معنوی می‌تواند به‌عنوان یک عامل کلیدی در بهبود کیفیت زندگی شهری در تبریز در نظر گرفته شود؛ بنابراین، تقویت فضاهای عمومی فرهنگی و معنوی، توسعه فرصت‌های شغلی معنادار و برنامه‌های آموزشی زیست‌محیطی در سطح شهر می‌تواند ضمن مدیریت چالش‌های آینده، به بهبود کیفیت زندگی شهروندان تبریز منجر شود.
Keywords
