Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (Jul 2023)
ZÂKİR VE MÜRAİ: ZİKİR AÇISINDAN RİYA KAVRAMINA FARKLI BİR YAKLAŞIM
Abstract
İnsan, ibadeti yahut zikri esnasında içinde bulunduğu feyzin tesiriyle birtakım hallerde bulunabilir. Bu davranışların, duruma şahit olanlar nezdinde aşırılık, abartı, gösteriş olarak da algılanabilme ihtimali vardır. Özellikle bu gibi hallerde bulunanlara dini bir kavram olarak mürai, mütezehhid gibi sıfatlar verildiği görülmektedir. Riya konusu farklı yansımaları açısından; şeklî, amelî, bedenî, şifahi olarak geniş bir yekûn tutmaktadır. Bundan dolayı çalışmamız zikir özelinde mürailiğe olan yaklaşımlar ile sınırlandırılmıştır. İnsanların bu kalbî hastalıktan kurtulabilmesi üzere ulema ve urefa, eserlerinde riya meselesini ayrıntılarıyla ele almışlardır. Özellikle bu düşünce yahut niyetin tehlikesine değinildiği gibi birtakım hallere de gerçekleşme payı verilebilmiştir. Araştırmamızdaki amaç: Zikir esnasında yaşanan birtakım haller karşısında insanlarda oluşabilecek riyakârlık/mürailik algısının incelenmesidir. Riya meselesinin detayları ile ele alındığı çalışmalar elbette mevcuttur. Ancak üzerinde durduğumuz meselenin ilgili hadisler üzerinden incelendiği müstakil bir çalışma görülememiştir. Bundan dolayı mevcut konuda yapılabilecek yeni araştırmalara dikkat çekmek hedeflenmiştir. Çalışmamızda nitel araştırma yöntemi kullanılmış olup konu kaynakları tarama modeliyle bir araya getirilmeye çalışılmıştır. Araştırmamızın çerçevesini oluşturan hadislerin karışık sıhhat durumuna sahip olduğu görülmüştür. Ancak Allah’ı (c.c) zikretmeye dikkat çeken, hayra teşvik edici nitelik taşıyan muhtevaları dolayısıyla çalışmada ele alınması gerektiği düşünülmüştür.
