Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne (Jun 2015)
Działalność charytatywna zakonów żeńskich w Polsce nowożytnej
Abstract
Rozwój szpitalnictwa w państwie polskim, związany był z przyjęciem chrztu, rozwojem chrześcijaństwa i organizacji kościelnej, przede wszystkim zaś przybyciem zakonów. Ogromną rolę w działalności charytatywnej, zwłaszcza w średniowieczu odegrały przede wszystkim zakony męskie, z kolei w czasach nowożytnych ogromne znaczenie w tym względzie posiadały żeńskie zgromadzenia charytatywno – szpitalne. Gdy chodzi o zakony kobiece w średniowieczu najwcześniej w prowadzenie szpitali i dzieło miłosierdzia angażowały się mniszki benedyktyńskie i cysterskie choć nie była to ich główna misja i charyzmat. Czasami szpitale prowadziły też siostry klaryski z II zakonu franciszkańskiego, magdalenki i brygidki, w dużo zaś większym stopniu begink, luźne grupy kobiet trzymające się najczęściej kościołów dominikańskich czy franciszkańskich oraz reguł życia wspólnotowego czyli tzw. trzeciego zakonu. Najważniejszym jednak okazało się zgromadzenie sióstr kanoniczek św. Ducha (duchaczki), które od początku XIII w. prowadziło wraz z męską gałęzią tego zakonu wielki największy i najważniejszy aż do Oświecenia na ziemiach polskich szpital św. Ducha w Krakowie, specjalizujący się opiece nad dziećmi porzuconymi. Wielki rozwój żeńskich dobroczynnych zgromadzeń zakonnych nastąpił po zakończeniu Soboru Trydenckiego (1545-1563). Niewątpliwie najważniejszym z nich były założone w przez Wincentego a Paulo Paryżu w 1633 r. siostry miłosierdzia tzw. szarytki. W Polsce posiadały one aż 29 domów, przy których prowadziły szpitale, sierocińce i szkoły dla dziewcząt, także biednych. Podobną aktywność, choć w nieco mniejszej skali wykazywały powstałe w Braniewie siostry katarzynki, założone w 1571 r. przez Reginę Protman. Działalnością charytatywną w Rzeczypospolitej zajmowały się ponadto siostry prezentki (utworzone w Krakowie w latach dwudziestych XVII w. w Krakowie przez Zofię Czeską), wizytki (od św. Franciszka Salezego –1601 r., Genewa,) oraz mariawitki założone w 1737 r. w Wilnie przez Stefana Turczynowicza. Oprócz wymienionych, dzieło miłosierdzia rozwijało, na marginesie swojej zasadniczej misji, większość nie charytatywnych żeńskich zgromadzeń zakonnych istniejących na terenach państwa polskiego w okresie przedrozbiorowym.
Keywords