پهنه بندی کیفی تغییرات فصلی نیترات و آمونیاک در چاههای تامین کننده آب شرب شهرستان بابل با استفاده از سامانه GIS

Abstract

زمینه و هدف: منابع آب‌های زیر زمینی، بخش مهمی از منابع تامین آب شهری را تشکیل می‌دهند. یکی از چالش‌های جدی در راستای تامین و ارتقای سلامت جامعه، افزایش تدریجی میزان نیترات در آب آشامیدنی جوامع مختلف دنیا می‌باشد. هدف از این تحقیق، بررسی تغییرات فصلی میزان نیترات و آمونیاک در چاه‌های تامین‌کننده‌ی آب شرب بابل با استفاده از نرم‌افزار GISدر فصول مختلف سال‌های89-1388 می‌باشد. مواد و روش‌ها: این مطالعه توصیفی ـ تحلیلی از نوع مقطعی است که بر روی چاه‌‌های تامین آب شرب بابل درطول سال‌های 89-88 انجام-گرفته‌است. از 20 چاه آب شرب شهر بابل در فصول مختلف، نمونه‌برداری برطبق روش استاندارد صورت‌گرفته و در نهایت، 80 نمونه آب مورد آنالیز قرارگرفته‌است. جهت اندازه‌گیری مقادیر نیترات و آمونیاک، از دستگاه اسپکترو فتومتر مدل DR2000 و طول موج‌های 500 و425 نانومتراستفاده-شده‌است. جهت تجزیه و تحلیل کیفی و نوسانات فصلی غلظت نیترات و آمونیاکِ مکان‌های مختلف، از سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی، نرم‌افزار ArcGIS استفاده شد. یافته‌ها: نتایج نشان‌داده که بیشترین میزان نیترات در فصل تابستان(68/23 میلی‌گرم درلیتر) و کمترین آن در فصل زمستان(14میلی‌گرم در لیتر) بوده-است. درحالی که بیشترین مقدار آمونیاک در فصل بهار(43/0 میلی‌گرم در لیتر) و کمترین آن در فصل تابستان(06/0 میلی‌گرم در لیتر) به‌دست‌آمده-است. همچنین نتایج نشان‌داده که فقط در چاه شماره‌ی 5 واقع در روستای کته پشت سفلی، غلظت نیترات روند افزایش داشته است و در بقیه‌ی چاه-ها، داده‌ها به‌ترتیب روند افزایشی و کاهشی در غلظت نیترات و آمونیاک نشان داده‌اند. نتیجه‌گیری: نتایج بیانگر آن است که میزان نیترات و آمونیاک در کلیه‌ی نمونه‌ها، کمتر از مقادیر توصیه‌ای سازمان بهداشت جهانی می‌باشد. جهت جلوگیری از افزایش غلظت آمونیاک و نیترات در منابع آب‌های زیرزمینی، آموزش مداوم به کشاورزان در زمینه‌ی استفاده‌ی صحیح ازکودهای شیمیایی و نیز ساخت و بهره‌برداری از سیستم‌های جمع‌آوری فاضلاب‌ شهری توصیه می‌گردد.

Keywords

• نیترات
• آمونیاک
• آب آشامیدنی
• بابل
• gis