شناسایی الگوی رهبری آموزشی مدیران مدارس (مطالعه موردی: دوره اول ابتدایی شهر تهران)

Abstract

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های رهبری آموزشی مدیران مدارس دوره اول ابتدایی شهر تهران انجام شده است چرا که رهبری یک عامل کلیدی برای بهبود عملکرد سازمان است و موفقیت یا شکست سازمان وابسته به اثربخشی رهبری در تمام سطوح است.مواد و روش‌ها: پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر داده‌ها کیفی مبتنی بر روش داده بنیاد و از نظر ماهیت اجرا، توصیفی است. جامعه آماری پژوهش، خبرگان و متخصصان حوزه رهبری آموزشی و اساتید دانشگاهی دارای سوابق پژوهشی و عملیاتی مرتبط با موضوع رهبری آموزشی (شامل کلیه مطلعین کلیدی در حوزه رهبری آموزشی، مدیران ارشد آموزش و پرورش و صاحبان آثار علمی (کتب، مقاله و ...) در حوزه رهبری آموزشی) بودند که از طریق نمونه‌گیری هدفمند و به روش گلوله برفی تعداد 18 نفر برای مصاحبه انتخاب شد. ابزار جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز مصاحبه نیمه‌ساختاریافته بود و سپس فن دلفی و بارش مغزی نیز انجام شد. پس از انجام مصاحبه، اجرای فن دلفی و بارش مغزی اطلاعات بدست آمده جمع‌بندی شد و سپس به کمک نظریه داده بنیاد اقدام به مقوله‌بندی و کدگذاری مفاهیم شد و الگوی نهایی بدست آمد. برای تحلیل داده‌های کیفی از روش کدگذاری باز، تولید مفاهیم اولیه، تولید مقوله‌های عمده، کدگذاری محوری و ارتباط بین مقوله‌ها، کدگذاری انتخابی استفاده شد. برای تعیین اعتبار درونی یافته‌ها، از تطبیق داده‌ها با مطالعه مبانی نظری و پیشینه پژوهش، مصاحبه با افراد کانونی و اخذ نظرات و رهنمودهای گروهی از خبرگان استفاده شد و قبل از کدگذاری، بررسی نهایی به عمل آمد. به‌منظور تعیین اعتبار بیرونی یافته‌ها از تکنیک‌های حصول اشباع نظری، استفاده از رویه‌های ویژه کدگذاری و تحلیل نمادها و نشانه‌ها و توصیف غنی داده‌ها، بهره گرفته شد. به‌منظور تعیین روایی یافته‌ها نیز از تکنیک‌های جمع‌آوری داده‌ها از منابع متعدد، تحلیل موارد منفی و انعطاف روش استفاده شد که همگی بیانگر اعتبار و روایی مناسب یافته‌های پژوهش بودند.بحث و نتیجه‌گیری: نتایج بدست آمده نشان داد الگوی ارائه الگوی رهبری آموزشی مدیران مدارس دوره اول ابتدایی شهر تهران دارای 248 شاخص، 39 مؤلفه و 5 بعد است. ابعاد و مؤلفه‌های بدست آمده عبارت‌اند از: بعد اعتقادی (شامل مؤلفه‌های ارزشی، تجسم‌گرایی، جامعیت، تعمق و انعطاف‌پذیری)، بعد ساختار کار و محیط (شامل مؤلفه‌های ارزیابی آموزشی، نظارت آموزشی، مدیریت بر فرایند یاددهی-یادگیری، رشد و توسعه حرفه‌ای، گفتمان آموزشی و مدل‌سازی)، بعد سبک رهبری (شامل مؤلفه‌های اداری/مدیریتی، مشارکتی، تحولی، توزیعی، تعاملی، آزادمنشانه، هیجانی، آموزش‌مدار، اخلاقی و اقتضایی)، بعد توانایی سازمانی و کاری رهبر (شامل مؤلفه‌های تعیین جهت، تجزیه و تحلیل و قضاوت، مدیریت بهبود، توانایی سازمانی، فرهنگ سازمانی، جو سازمانی، ارتباطات اثربخش، اقتدار حکمتی) و بعد ویژگی‌های شخصی، عقلی و عاطفی رهبری (شامل مؤلفه‌های نفوذ، بصیرت، چالش‌پذیری، الهام‌بخشی، روحیه بخشی، مصمم بودن، حساسیت، تفکر واگرا، علایق و انگیزه‌های شخصی و ارزش‌مداری) است. پس مصاحبه با خبرگان 224 شاخص، 33 مؤلفه و 4 بعد شناسایی شد که با اجرای فن دلفی و بارش مغزی در قالب کدگذاری انتخابی تعدادی شاخص، مؤلفه و بعد حذف، اصلاح و اضافه شد که نهایتاً تعداد 248 شاخص، ذیل 39 مؤلفه و 5 بعد دسته‌بندی شدند. بنابراین نتایج بدست آمده حکایت از آن دارد که ارائه الگوی رهبری آموزشی متناسب با ویژگی‌های خاص مدارس ابتدایی شهر تهران ضروری است و عملیاتی نمودن آن در سطح مدارس ابتدایی نیازمند حمایت همه جانبه مسئولان و تصمیم‌گیرندگان آموزش و پرورش می‌باشد.

Keywords

• مدارس دوره ابتدایی
• رهبری
• رهبری آموزشی
• مدیران مدارس