Nahiv İlminde Nakıs Fiil Üzerine Kavramsal Bir İnceleme

Abstract

Birçok kaynakta çeşitli konularda kavramsal meselelere yer verildiği ve bunların isimlendirilme sebeplerine sıkça temas edildiği görülmektedir. Dolayısıyla bu gibi konular araştırılmaya değerdir. Bunlardan birisi de nahiv ilminde nakıs diye tabir edilen fiile bu ismin verilme meselesidir. Arapçada nakıs kavramının, nahiv ve sarf ilimlerinde birbirinden bağımsız olarak iki ayrı mefhumu söz konusudur. Çalışmamızda nakıs fiilin nahiv açısından bu isimle adlandırılma sebepleri üzerinde durulmuş ve dilbilimcilerinin bu meseleye olan bakış açıları değerlendirilmeye çalışılmıştır. Araştırmamız nakıs fiile bu ismin verilme sebeplerini incelemeyi ve bu konudaki muhtelif görüşleri tetkik etmeyi amaçlamaktadır. Nakıs kelimesi sözlükte eksilen, azalan, kusurlu, engelli ve yetersiz gibi anlamlara gelmektedir. Çalışmamızın hedeflerinden biri de sözü edilen kavramın sözlük ile terim anlamı arasındaki mana ilişkisini ortaya koymaktır. Bir diğer gaye ise sözü edilen kavramın tarihsel sürecini irdelemektir. Nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi tekniğiyle ele alınan bu araştırmada hem klasik kaynaklardan hem de bilimsel çalışmalardan istifade edilmiştir. Örnekleme yapılırken ayet, şiir ve nesirden yararlanılmıştır. İnceleme neticesinde şu bulgular elde edilmiştir: Nahiv ilminde nakıs fiilin isimlendirilme sebebine dair muhtelif görüşler vardır. Bir görüşe göre ona nakıs denilme nedeni fiilin öznesiyle yetinmemesidir. Bu görüşün savunucularından İbn Malik, konuyla ilgili sunduğu çarpıcı delilleriyle dikkat çekmektedir. Bir diğer görüşe göre ise nakıs fiil eyleme delalet etmediğinden bu adı almıştır. Çoğunluğun görüşü bu yöndedir. Bununla beraber karşıt görüşte olan İbn Malik’in delillerinin üzerine fazla tenkitlerinin olmadığı gözlemlenmektedir. Konuyla ilgili ortaya atılan görüşler bir bütün olarak değerlendirildiğinde her hâlükârda fiilde noksanlık görülmektedir. Nakıs fiilin adlandırılmasıyla ilgili olarak farklı görüşler serdedilirken bazı kaynaklarda bu fiilin nakıs kavramıyla dahi isimlendirilmediği göze çarpmaktadır. Nakıs fiil tabirinin nahiv literatürünün doğuşundan sonraki dönemlerde ortaya çıkması, kavramsallaşma açısından bu disiplinin bir süreç içinde geliştiğini göstermektedir.