تغییرات تنوع اکوتیپی جمعیت های گونه بلندمازو در طول گرادیان خشکی (غربی-شرقی) استان گلستان

Abstract

سابقه و هدف: استان گلستان واقع در بخش شرقی جنگل‌های شمال ایران دارای پراکنش وسیع جغرافیایی گونه بلندمازو از نظر میزان بارندگی، درجه حرارت و نوع خاک است. وجود گرادیان‌های اقلیمی از غرب به شرق استان گلستان اثرات متفاوتی بر تنوع ژنتیکی و اکوتیپی جمعیت‌های درختی در گذر زمان می‌گذارد که اطلاع از میزان این تنوع ما را در مدیریت حفاظت از ساختار ژنتیکی این گونه‌ها یاری می-رساند. تنوع ژنتیکی درختان برای سازگاری جنگل‌ها با تغییرات اقلیمی و حفظ و بقای سایر گونه‌ها و کل اکوسیستم جنگل بسیار حائز اهمیت است. هدف این پژوهش بررسی تغییرات تنوع اکوتیپی جمعیت‌های بلندمازو در طول گرادیان خشکی (غربی-شرقی) استان گلستان می‌باشد. مواد و روش‌ها: برای انجام این پژوهش چهار جمعیت مختلف بلندمازو از غرب به شرق استان گلستان واقع در مناطق رویشگاهی توسکستان، علی‌آباد کتول، لوه و گلیداغ انتخاب گردید. ابتدا در هر جمعیت حدود 100 پایه بلندمازو با قطر مشابه و سالم و با فاصله تقریبی 50 تا 100 متر از همدیگر برای اجتناب از قرابت‌های احتمالی شناسایی و از میان آن‌ها 20 پایه بلندمازو به‌طور تصادفی انتخاب شدند. پس از انجام نمونه‌برداری، مطالعه کیفی نشانگر پراکسیداز شاخه دوساله با استفاده از الکتروفورز عمودی و به‌روش پلی‌اکریل آمید ژل الکتروفورز (PAGE) انجام شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، امتیازدهی باندها به‌صورت صفر و یک به‌ترتیب برای عدم حضور و حضور باندها از روی ژل‌های تهیه شده انجام گرفت. سپس جهت تجزیه خوشه‌ای، تجزیه به مختصات اصلی و همچنین تجزیه و تحلیل داده‌ها در خصوص ویژگی‌های آللی نشانگر مورد مطالعه شامل تعداد آلل مشاهده شده، تعداد آلل مؤثر، شاخص اطلاعات شانون، هتروزیگوتی و درصد چندشکلی و تعیین تنوع اکوتیپی درون و بین جمعیتی از نرم‌افزارهای GenAlex و NTSYS استفاده شد.یافته‌ها: نتایج این تحقیق بر اساس آلل کل، مشاهده شده، موثر و هتروزیگوتی نشانگر پراکسیداز نشان داد که تنوع اکوتیپی و پارامترهای تنوع ژنتیکی مورد بررسی در گرادیان غربی-شرقی رویشگاه‌های مختلف استان گلستان متفاوت بوده و در گذشته‌های دور جریان ژنی از طریق جمعیت‌های همجوار برقرار بوده است به‌طوری که اکوتیپ‌ها کاملاً قابل تفکیک از یکدیگر نیستند. شاخص اطلاعات شانون نیز در جمعیت‌ها از 179/0 تا 334/0 و هتروزیگوتی از 120/0 الی 218/0 متغیر بود.نتیجه‌گیری: برای مدیریت حفظ و توسعه‌ی تنوع ژنتیکی این توده‌ها باید در درجه اول نسبت به تثبیت شرایط حاضر به لحاظ تنوع از طریق اهمیت دادن و حفظ پایه‌های شاخص درون جمعیت‌ها و کمک به تجدید حیات آن‌ها و در درجه بعدی نسبت به توسعه تنوع موجود برای مقابله با تهدیدات تغییرات اقلیمی از طریق جریان ژنی به‌کمک انتقال بذر و نهال از جمعیت‌های همجوار موجود در صورت امکان بهره برد.

Keywords

• اکوتیپ
• استان گلستان
• بلندمازو
• گرادیان خشکی
• نشانگر پراکسیداز