منظر (Sep 2019)
یک‌جانبه‌گرایی مدرنیستی و سیاست‌های توسعۀ شهری ایران معاصر
Abstract
شهرهای تاریخی عموماً محصول نوعی مشارکت بین عامۀ مردم و دستگاه حکومت بوده‌اند. در دوران تاریخی به‌دلیل همخوانی جهان‌بینی بخش عامه و طبقۀ قدرتمند جامعه، تفاوت چشمگیری در بین سلیقه و نگاه آنها وجود نداشته است و درنتیجه، تصمیمات و اقدامات این دو گروه نسبت به شهر به نوعی هماهنگی پایدار منتهی می‌شد. اما با ظهور مدرنیته در جامعۀ ایرانی، میان دستگاه قدرت و طبقۀ عامه نوعی شکاف در دیدگاه‌ها پدید می‌آید که به شکل‌گیری رویکردهای یک‌جانبه‌گرایانه در ارتباط با سیاست‌های شهرسازی منتهی می‌شود. در دورۀ قاجار این سیاست‌ها عمدتاً به فضاهای حکومتی محدود است اما از دورۀ پهلوی این سیاست‌ها به تغییرات در بافت‌های مسکونی شهری منجر می‌شود بدون آن‌که به نقش مردم در این فرایند توجه شود. این نوشتار به‌دنبال پاسخگویی به این سؤال است که چه رابطه‌ای بین ظهور مدرنیته و یک‌جانبه‌گرایی در جامعۀ ایرانی و تأثیر آن بر سیاست‌های شهرسازی در برنامه‌های عمرانی و توسعه‌ای کشور وجود دارد؟ این پژوهش توصیفی- تبیینی تلاش خواهد نمود که با تحلیل اطلاعات به‌دست‌آمده به روش کتابخانه‌ای، رابطۀ حکومت به عنوان بخش نخبۀ جامعه را در ارتباط با عامۀ مردم، قبل و بعد از ظهور مدرنیته بررسی کرده و از این طریق چرایی شکل‌گیری رویکردهای یک‌جانبه‌گرایانه نسبت به سیاست‌های توسعۀ شهری را بحث نماید. در ادامه، این نوشته سیاست‌های اتخاذ شده در زمینۀ توسعه بافت‌های مسکونی را در دوره‌های تاریخی بعد از ظهور مدرنیته بررسی خواهد کرد تا این فرضیه را اثبات نماید که سیاست‌های پیگیری شده در بحث توسعۀ شهری در دوره‌های مختلف به‌دلیل فقدان ساختارها و نهادهای دموکراتیک به‌نوعی متکی بر یک نگاه یک‌جانبه‌گرایانه و بدون مشارکت مردم بوده‌اند.
Keywords
