Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (Jun 2020)
Değirmen Kitabı Üzerinden Osmanlı’da Bilgi Ağlarına Yönelik Bir İnceleme
Abstract
Bu çalışmada Reşat Nuri Güntekin’in 1944 senesinde yayımladığı Değirmen kitabından hareketle, Osmanlı Devleti’nin son dönemindeki iletişim ağları incelenmiştir. Yapılan çalışma ile Osmanlı Devleti’nin son döneminin bilgi ağları ile ilgili unsurları Değirmen kitabı üzerinden irdelemek ve edebi-sanatsal ürünleri geçmişe yönelik bilgi ağlarına erişmede kaynak olarak kullanarak literatürü genişletmek amaçlanmıştır. Çalışmada öncelikli olarak Reşat Nuri Güntekin’in edebi kimliğine değinilmiş ve Değirmen kitabının genel özellikleri ortaya konulmuştur. Bunun ardından Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyılda bilginin paylaşımı üzerinde kısaca durulmuş, sonrasında ise elde edilen veriler tematik analiz yöntemiyle “iktidar, taşra-merkez, basın ve kadın” başlıkları üzerinden incelenmiştir. Sonuç olarak iletişim ağlarının kurulmasında iktidarın ve diğer otorite merkezlerinin büyük bir önem taşıdığı; ancak iktidar ve otorite yapılarının merkezin dışında kalan çevreyle iletişim kurmada zorlandığı görülmüştür. Merkezde yaşayanlar taşra ile iletişim kurmakta zorluk yaşamaktadırlar ve bu iletişim eksikliği taşra ile merkez arasında anlaşmazlıklara sebep olmaktadır. İktidar merkezlerinin taşra üzerinde etkili olduğu ve otoritenin bu kurumlar aracılığıyla sağlandığı anlaşılmaktadır. Merkez ve taşra ayrımında basının belirgin bir fark göstermediği, gazetecilerin hem merak uyandıran hem de korku yaratan bir kesim oldukları görülmektedir. Gazetecilerin varlığı ve iş yapma biçimleri hem taşrada hem de merkezde yaşayanları rahatsız etmektedir. Kadınların ise iletişim ağı içerisinde erkeklere göre daha dezavantajlı bir pozisyonda oldukları anlaşılmaktadır.
Keywords
