تنش های محیطی در علوم زراعی (Apr 2018)
اثر تنش یخ زدگی بر نشت الکترولیت‌ها در اکوتیپ‌های شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L.)
Abstract
به‌منظور بررسی تحمل به سرمای گیاه شنبلیله، پژوهشی در سال زراعی 93-1392 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای موردبررسی شامل تاریخ کاشت در چهار سطح (23 شهریور، 23 مهر، 15 اسفند و 15 فروردین)، اکوتیپ در 10 سطح (آذری، اردستان، پابلند شمال، پاکوتاه شمال، شیراز، شیروان، مشهد، نیشابور، همدان و هندی) و دمای یخ‌زدگی در هفت سطح (شاهد، صفر، 3-، 6-، 9-، 12- و 15- درجه سانتیگراد) بودند. گیاهان در شرایط آب و هوایی طبیعی محیط رشد یافته و به سرما خو گرفتند سپس گیاهان کشت‌شده در شهریور و مهر در اواسط دی‌ماه و گیاهان کشت‌شده در اسفند و فروردین در اواسط اردیبهشت برای اعمال دماهای آزمایش به فریزر ترموگرادیان منتقل شدند. پس از اعمال تنش یخ زدگی درصد نشت الکترولیت‌ها و سپس دمای کشنده 50 درصد نمونه ها بر اساس درصد نشت الکترولیت‌ها تعیین شد. درصد بقای آن‌ها نیز پس از اعمال تنش یخ زدگی و پس از چهار هفته رشد در گلخانه ارزیابی شد. هرچند در تمامی تاریخ‌های کاشت نشت الکترولیت‌ها تا دمای 6- درجه سانتیگراد تقریباً ثابت بود و با کاهش بیشتر دما روندی افزایشی داشت، ولی سرعت افزایش نشت در کاشت دهه دوم اسفند بیشتر از سایر تاریخ‌ها بود. به‌طوری‌که در این کاشت با کاهش دما از صفر به 15- درجه سانتیگراد درصد نشت الکترولیت‌ها حدود 71 درصد افزایش یافت.با وجود اینکه درصد نشت الکترولیت‌ها در تمامی اکوتیپ‌ها در کاشت دوم پاییزه و بهاره نسبت به کاشت اول کاهش یافت، کمترین و بیشترین کاهش ناشی از تأخیر در کاشت به ترتیب متعلق به اکوتیپ‌های همدان و اردستان بود.در همه اکوتیپ‌ها، گیاهان کاشت دوم در اغلب دماهای مورد مطالعه درصد نشت الکترولیت‌های کمتری نسبت به سایر کاشت‌ها داشتند. ازنظر شاخص LT50el نیز تاریخ کاشت دهه دوم مهرماه در اکوتیپ‌ها در مقایسه با سایر تاریخ‌های کاشت کمتر بود. به عبارتی کاشت زودتر اکوتیپ‌ها احتمالاً سبب افزایش حساسیت گیاه به سرما شده است. بیشترین و کمترین تحمل به یخ‌زدگی ازنظر این شاخص به ترتیب متعلق به اکوتیپ‌های نیشابور و آذری بود. بین 50 درصد کشندگی بر اساس نشت الکترولیت‌ها (LT50el) و بقا (*0.536- r=) همبستگی منفی و معنی‌داری مشاهده شد که بیانگر امکاناستفاده از این شاخص در ارزیابی خسارت تنش یخ‌زدگی در گیاه شنبلیله می‌باشد.
Keywords
