پژوهشهای حقوقی (Dec 2024)
اثر بازدارندگی در نظریه‌های کنش وضعیتی و سرکشی و مقایسه آن با نظریه بازدارندگی
Abstract
مروری بر ادبیات جرم‌شناسی در چند دهه اخیر نشان‌دهنده آن است که برخی از مفاهیم پذیرفته‌شده در جرم‌شناسی با تحولات نظری و مفهومی گسترده‌ای روبه‌رو بوده‌اند. بازدارندگی یکی از مهم‌ترین مفاهیمی است که در بستر تحول مفاهیم جرم‌شناسی قرار گرفته و پیرامون آن نظریه‌های گوناگونی در جرم‌شناسی شکل گرفته است. در این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه‌ای ـ تحلیلی به بازدارندگی در نظریه کنش وضعیتی و سرکشی و مقایسه آن با نظریه بازدارندگی پرداخت شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد که گرچه در نظریه بازدارندگی تمام افراد همواره در حال انتخاب بین گزینه‌های مجرمانه و غیرمجرمانه بوده و بنابراین در معرض اثر بازدارندگی قرار دارند، اما در نظریه کنش وضعیتی تنها افرادی که دارای سطح اخلاقی متوسط هستند از تحلیل هزینه ـ فایده استفاده کرده و بنابراین در معرض بازدارندگی قرار دارند. در نظریه سرکشی نیز بر خلاف نظریه‌های بازدارندگی و کنش وضعیتی، مکانیسم بازدارندگی از طریق شرمساری بر افراد اثر می‌گذارد؛ بنابراین مجازات تنها در صورتی می‌تواند دارای اثر بازدارندگی باشد که فرد در نتیجه واکنش کیفری دچار شرمساری شود. البته در نظریه سرکشی علاوه بر شرمساری، وجود پیوندهای قوی اجتماعی و نیز مشروع دانستن عامل تحمیل‌کننده واکنش کیفری نیز بر بازدارندگی مؤثر است. در پایان می‌توان گفت که نظریه‌های کنش وضعیتی و سرکشی عمومیت اثر بازدارندگی بر تمام افراد را رد کرده‌اند. همچنین در نظریه سرکشی، شرمساری به‌جای تحلیل هزینه ـ فایده به‌عنوان مبانی تأثیر بازدارندگی معرفی شده است.
Keywords
