Milli İktisattan İslam İktisat Düşüncesine: Ekonomik Çağdaşlaşmada Özgünlük Arayışı

Abstract

Bu çalışma Osmanlı’nın son dönemlerinden başlayarak günümüze değin Müslüman toplumlarda giderek artan ekonomik çağdaşlaşma arayışlarını ve bu alandaki entelektüel katkıları ele almaktadır. Sanayi devrimi sonrası kapitalizmin küresel bir boyut kazanması ile Batıda ortaya çıkan yüksek refah üretimi karşısında Osmanlı’nın son dönemlerinde, özellikle Tanzimat dönemi sonrasında, başlayan ve günümüzde halen devam etmekte olan iktisadi özgünlük arayışları çağdaş Müslüman toplumların siyasi ve ekonomik geleceklerini belirlemede oldukça kritik bir önem kazanmıştır. Tanzimat sonrasında sıklıkla dile getirilen milli iktisat söylemi ile sömürge sonrası küresel düzende artan İslam iktisadı söylemi bu açıdan kapitalizme alternatif olabilecek ortak bir arayışın son yüzyılın farklı dönemlerindeki benzer çözüm arayışları olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışma, her iki söylemin de kapitalizmin geçirdiği evrelerden, sanayi kapitalizmi ve finans kapitalizminden bağımsız düşünülemeyeceğini iddia etmektedir. Dönemin önemli aydınlarından Ahmet Midhat ekseninde geliştirilen milli iktisat vurgusu da finans piyasalarının küresel boyut kazandığı çağda ortaya çıkan İslami finans da bu anlamda kapitalizme bir alternatif olmaktan çok İslami bir soft kapitalist çözüm sunmanın ötesine geçememiştir. Çalışma yöntem itibariyle Ahmet Midhat’ın iki temel eseri üzerinden milli iktisat söylemi ile çağdaş İslam iktisadı arasında mukayeseli bir söylem analizi benimser.

Keywords

• i̇slam i̇ktisadı
• milli i̇ktisat
• ahmet midhat
• liberal i̇ktisat
• korumacılık