Jilvah-i hunar (Aug 2022)
تطبیق دیداری نقش بُز سنگنگارههای لم‌گردو و کیارس خوزستان با سنگنگارههای تیمره، مزاین و خوراوند استان اصفهان و مرکزی
Abstract
تطبیق دیداری نقش بُز سنگنگارههای لم‌گردو و کیارس خوزستان با سنگنگارههای تیمره، مزاین و خوراوند استان اصفهان و مرکزی نقش بُز یکی از نقوش پرکاربرد حیوانی است که در میان سنگ‌نگاره‌ها و دیگر آثار هنری در ترکیب با سایر نقوش یا به‌تنهایی به شکل‌های مختلف نمایش آن در آثار ایرانی تداوم یافته است. با توجه به دیرینگی، تنوع و پراکندگی این نقش در سنگنگارههای مناطق مختلف ایران، در این پژوهش ساختار این نقش در دو منطقۀ جغرافیایی ایران مقایسه شد؛ ازاین‌رو هدف پژوهش حاضر شناخت وجوه تشابه و تمایز ساختاری نقش بز در سنگنگارههای دو منطقۀ جنوب‌غرب و مرکز ایران به‌منظور آشنایی بیشتر با فرهنگ بصری ایرانی است. اینکه نمایش تجسمی و مضمونی‌ای که نقش بز در بستر آن خلق شده و همچنین شیوۀ اجرا و ارائۀ این نقش در مناطق یادشده چگونه بوده، سؤالی است که در این پژوهش به آن پاسخ داده می‌شود. پژوهش حاضر کیفی و از نظر هدف بنیادی است. روش این پژوهش تحلیلی‌تطبیقی است و جمع‌آوری اطلاعات از منابع کتابخانه‌ای، میدانی و نیز پایگاه‌های علمی و پژوهشی معتبر است. بررسی کلی نقش بزهای منطقۀ خوزستان به‌ویژه در محدودۀ اشکفت لم‌گردو این گمان را تقویت می‌کند که این بزها غیرکوهی یا اهلی است و ترسیم‌کنندگان آنها شاید چوپانانی بوده‌اند که در هنگام چرای دام خود به تصویرگری روی آورده‌اند. همچنین تکنیک اجرایی حرفه‌ای‌تر نگاره‌ها در منطقۀ گلپایگان و خمین و ترسیم انتزاعی و خلاقانۀ شاخ‌ها این باور را القا می‌کند که نگارندگان این نقش‌ها احتمالاً شکارچی یا افرادی خبره به‌لحاظ توانایی ترسیمی بوده و بز رسامی‌شدۀ آنها نیز بز کوهی است. فارغ از مقطع زمانی و نیز تقدم و تأخر خلق این سنگ‌نگاره‌ها که تاکنون مشخص نشده، به گمان نگارندگان میان نقش بز هر دو منطقه گونه‌ای پیوست و تداوم فرهنگی وجود دارد. دلیل این مدعا تداوم حالت دورانی شاخ بز تا انتهای دم یا نزدیک به سر در هر دو منطقه و همچنین تشابه شاخ بز اغلب نواحیِ دو منطقۀ بررسی‌شدۀ این پژوهش با شاخ بز سفال معروف و شناخته‌شدۀ شوش است که تاریخ آن از سوی باستان‌شناسان، هزارۀ چهارم قبل از میلاد برآورد شده است.
Keywords
