Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (Mar 2025)
KÜLTÜREL HAFIZA VE KENT BELLEĞİ AKTARIMINDA TUNCELİ ALEVİ OCAKLARI VE OVACIK AKTAŞ BABALARI
Abstract
Günümüzün hızla dijitalleşen dünyasının yarattığı iletişim araçları ve dijital kültür, özelliklebelirli kültürel mirasların yeni nesillere aktarılmasında yetersiz kalmaktadır. Bu bağlamda tarihve doğa okumalarının dijitalleşmesi hafıza kaybının önüne geçememektedir. Alevi kültürü,kültürel çeşitliliği ve bütünleştirici tavrı açısından barışçıl söylemler hazinesidir. Bu kültürünyaşatılamaması, barışçıl söylemlerin gelecek nesillere aktarılamaması anlamına gelmektedir.Alevi mekân ve merkezleri, geçmiş değerlerin ve kültürel birikimin aktarılması açısındankentsel belleğin kurumsallaşmış en önemli yapı taşlarıdır. Bu sorumluluğun bilinciyle Alevitoplumsal hafızasının ve somut olmayan kültürel mirasının canlı tutulması ve derinleşentoplumsal hafıza kaybına karşı mücadele etmektedir. Bu mekanlarda icra edilen ritüeller,otantik anlatılar, kaybolmaya yüz tutmuş Alevi kültürel mirasının ve belleğinin aktarımındageçmişi bugüne bağlayan bir işlevi görmektedir. Tarihsel geçmişteki eski adının sırasıylaÇemişgezek, Hozat, Dersim ve Tunceli adını alan bu ilde Alevilik kent belleğinin aktarımındaönemli bir yere sahiptir. Alevi inancının temeli olan Ocak sistemindeki rıza- ikrar kurallarınıntoplumsal refahın ve sosyal adaletin yapı taşlarını oluşturmaktadır. Bireyin olgunlaşmasıaçısından bir okul özelliği taşıyan Ocaklar ve onun temsilcileri kültürel hafıza olan 4 kapı 40makam öğretisini 16 yaşına kadar yeni kuşaklara aktarırlar. Alevi ocağına mensup bir Baba(rehber, pir, mürşit) en az yılda bir kez sorumlu olduğu Alevi Canları ziyaret eder ve Gülbenk(dua) verir. Baba ve Ana’nın da yanında yer aldığı Cem İnanç Ritüeli’nde yapılan ‘ÖzünüDara Çekme’ hizmetiyle topluluğun sorunları çözüme bağlanırken, semah ve felsefi deyişlerlebirey ruhen arındırılmaktadır. Bu çalışma, Tunceli’deki somut kültürel miras rolü nedeniyleŞı/Şâh Ahmet (Şeyh Ahmet) Mürşit Ocağına bağlı olan Ovacık Aktaş Babaları’nın türbe/ziyaretgahlarını da kapsamaktadır. Çalışmanın metodolojisinde Teun A. Van Dijk’ın eleştirelsöylem analizi kullanılarak Alevi inanç ve felsefesinin yeni nesillere aktarımı ve günümüzdegeçirdiği dönüşümler tarihsel aktarım ve kentsel bellek ilişkisi üzerinden değerlendirilmiştir
Keywords
