Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Aug 2019)
4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Bilinçli Tüketicilik
Abstract
Tüketicilerin tüketim sürecinde birçok hak ve sorumluluğu bulunmaktadır. Tüketicilerin bu hak ve sorumluluklarını bilmesi ve buna göre hareket etmesi için bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda Türk eğitim sistemi içerisinde bilinçli tüketiciler yetiştirmek için bilinçli tüketicilik eğitimi verilmektedir. Tüketicilik eğitimi, bireylerin bilinçli bir tüketici olarak yetiştirilmesi için hazırlanan eğitim programları ve uygulamalarını kapsamaktadır. Bilinçli tüketiciler yetiştirme konusunda etkin rol oynayan derslerin başında sosyal bilgiler dersi gelmektedir. 2017 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programının özel amaçları ve kazanımları, bu etkin rolü açıkça göstermektedir. 4. sınıfta sorumluluk becerisi ile birlikte bilinçli tüketici davranışı sergileme, kendine ait bir bütçe oluşturma, gelir - gider dengesini anlama, kaynakları israf etmeme, etkili kullanma ve tasarruf yapma gibi nitelikler vurgulanmıştır. 5. sınıfta bireyin bilinçli bir tüketici olarak haklarını kullanması, üretim, dağıtım ve tüketime dayalı yeni fikirler geliştirmesi amaçlanmıştır. Bilinçli tüketicilik konuları, 4. ve 5. sınıflarda daha yoğun bir şekilde yer alırken, 6. ve 7. sınıflarda vergi, bilinçli kaynak kullanımı, e-ticaret gibi sınırlı konular ele alınmıştır. Eğitim alanında yapılan birçok çalışmada tüketici, tüketici hakları ve bilinçli tüketicilik eğitimi konular ele alınmıştır. Ancak sosyal bilgiler ders kitaplarını bilinçli tüketicilik açısından inceleyen yalnızca bir çalışmanın olduğu tespit edilmiştir. Nitekim 2017 yılında sosyal bilgiler öğretim programları güncellenmiş ve 2018 yılında yeni ders kitapları basılmıştır. Bu gerekçeyle araştırmanın amacı, sosyal bilgiler ders kitaplarında 4-5. sınıf bilinçli tüketicilik konularının nasıl yer aldığını incelemektir. Bu araştırmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Bu araştırmanın veri kaynakları, 2018-2019 eğitim-öğretim yılında okutulan 4. sınıf ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarından oluşmaktadır. 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında bilinçli tüketicilik konularına ağırlık verildiği için yalnızca bu iki kitap incelemeye dâhil edilmiştir. Araştırmada bilinçli tüketicilik konuları incelenmiş ve en çok kullanılan kavramlar belirlenmiştir. Ayrıca kavramların ders kitaplarında nasıl yer bulduğunu göstermek için kitaplardan alınan fotoğraflara yer verilmiştir. Araştırma sonuçları, 4. sınıf ders kitabında bilinçli tüketicilik konularının daha geniş yer bulduğunu ve somut etkinliklerle desteklendiğini göstermektedir. 5. sınıf ders kitabında ise 4. sınıfta öğretilen bazı konuların ve kavramların sarmallık ilkesi gereği genişletilerek ele alındığı ve bazı yeni konuların dâhil edildiği görülmüştür.
