Meşhed’de Bektaşi Tekkesi: Bektaşiliğin İmam Rıza ve Türbesiyle Olan Bağlantıları Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Bektaşi tarikatı mensupları Meşhed’de ve diğer imamların türbelerinin yanında tekke açmışlardır. Bu tekkeler ve buralarda yerleşik dervişler hakkında ve onların bu kutsal mekânlar ve ziyaretçilerle olan münasebetleri hakkında şimdiye kadar kapsamlı bir araştırma yapılmamıştır. Dolayısıyla bu çalışmada tarihsel rivayetler ve İmam Rıza türbesinde bulunan ve günümüze ulaşan arşiv belgeleri kullanılarak İmam Rıza türbesindeki Bektaşi tekkesi, dervişleri ve türbe teşkilatıyla olan ilişkileri incelenecek ve bunun yanı sıra bu belgelerdeki bilgiler literatüre kazandırılacaktır. Araştırmalar Bektaşi tarikatının başı olan Hacı Bektaş’ın İmam Rıza soyundan gelen seyyitlerden ve Nişaburlu olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla Bektaşi tarikatçıları İmam Rıza’ya özel bir ilgi duyarlardı. Onlardan bir gurup muhtemelen I. Şah Tahmasb döneminde İmam Rıza’yı ziyaret etmeye geldiklerinde, İmam’ın türbesinin kuzey yönünde yer alan ve Katlgâh veya Gusülgâh adlı kutsal bir mezarlık ortasında bulunan ve Safavi döneminde Bektaşi Tekkesi olarak bilinen bir eve yerleşmişlerdir. Bu tekke Pehlevi dönemine kadar duruyordu ve oradaki dervişler Asitan-ı Kuds-i Razavi tarafından maddi olarak desteklenirlerdi. Onlara fukara ve dervişlere adanmış vakıf gelirlerinden yardım yapılmaktaydı. Bunun yanı sıra türbeyi ziyarete gelen diğer Bektaşi dervişlerinin de kalacak yerleri ve iaşeleri türbe tarafından sağlanmaktaydı. Safevi döneminde başlayan ve günümüzde de devam eden Suffa ve Hutbe törenlerinin Bektaşilerin türbenin yanındaki tekkelerinde icra ettikleri ayinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: İmam Rıza, Asitan-ı Kuds-i Razavi, Bektaşi Dervişleri, Tekke.