بهره‌وری مصرف آب در محصول پیاز و ارزیابی راه‌کارهای بهبود آن

Abstract

پژوهش حاضر با هدف پایش بهره­وری مصرف آب محصول پیاز و ارزیابی میدانی راه‌کار­های ارتقای آن انجام شد. در مرحله اول پژوهش، تعداد 12 مزرعه پیاز واقع در شهرستان زنجان انتخاب و موردمطالعه قرار گرفت. عوامل مرتبط با بهره­وری نظیر دبی ورودی به مزارع، حجم آب مصرفی، برنامه آبیاری، مدیریت تغذیه، عملکرد محصول، هزینه­های تولید و درآمد حاصل از فروش محصول تعیین و شاخص‌های فیزیکی و اقتصادی بهره­وری مصرف آب محاسبه شد. در مرحله دوم، مدیریت آبیاری به‌عنوان راه‌کار اجرایی به‌منظور بهبود بهره­وری مصرف آب در شرایط واقعی مزرعه در قالب قطعات کنترل‌شده اجرا و با وضع موجود مقایسه شد. براساس نتایج حاصل از پایش­های میدانی، میانگین حجم آب مصرفی در مزارع پیاز در حدود 19626 مترمکعب در هکتار و میانگین شاخص­های بهره­وری مصرف آب CPD، BPD و NBPD به‌ترتیب برابر 14/3 کیلوگرم بر مترمکعب، 68 و 40 هزار ریال بر مترمکعب برآورد شد. به‌طور میانگین اعمال برنامه صحیح آبیاری در قطعات کنترل‌شده منجر به کاهش 58 درصدی حجم آب مصرفی و در نتیجه آن افزایش 147 درصدی شاخص بهره­وری فیزیکی شد. تثبیت الگوی اشتباه مدیریت آبیاری و عدم کنترل و نظارت بر بهره­برداری از منابع آب دلایل اصلی مصرف بی‌رویه آب در مزارع پیاز شناخته شد. نتایج مرحله دوم اجرای پژوهش نشان داد، تنها با اصلاح مدت زمان آبیاری می­توان حجم آب مصرفی را به‌طور قابل‌ملاحظه­ای کاهش و بهره­وری مصرف آب را بهبود بخشید.

Keywords

• برنامه آبیاری
• زنجانرود
• کارایی مصرف آب
• کنترل‌شده