Akademik İncelemeler Dergisi (Oct 2019)
GAZÂLÎ’DE HABERÎ SIFAT VE TE’VİL METODOLOJİSİ
Abstract
Haberî sıfatlar,el, parmak, yüz ve kadem gibi nasslarda geçen ancak aklî deliller nedeniylezâhirî mânâlarıyla; nasslar içindeki bağlamları yani siyâk, sibâk ve sevkdışında, tek başına Allah’a nispet edilemeyen sıfatlardır. Âlimler arasında busıfatlara yönelik farklı yaklaşımlar olmuştur. Bu yaklaşımlar içinde Selef’egöre, Kur’ân’da ve hadislerde geçen haberî sıfatlara iman edip, te’vîletmemektir. Buna “tefvîz”, “bilâkeyf” veya “tevakkuf” metodu da denilmektedir.Bu sıfatların anlaşılması, teşbihten ve nassları yanlış değerlendirmektenkaçınmak açısından gereklidir. Bazı fikrî münakaşalara sebep olan bu lafızlarıçözüme kavuşturmak için İslam âlimleri te’vil metoduna başvurmuşlardır. Yani busıfatların te’vili, tenzîh ve takdîs ilkesinin bir gereği olarak akıl vedilbilimsel yöntemlere başvurularak ortaya çıkmıştır. İslâm kelâmında önemlibir konu olan te’vil, Ebû Hamid el-Gazâlî (ö.505/1111)’nin çözüm aradığıkonulardan biridir. O, tevil konusunda olmazsa olmaz bir takım metodlar ortayakoymuş, hangi metinlerin te’vil edilebileceği, te’vilin nasıl yapılacağı,kimlerin te’vil yapabileceği ile ilgili bir metodoloji ortaya koymuştur. Ayrıcate’vil ve tekfirde aşırılığa son vermek ve nasslar çerçevesindeki belli esaslardâhilinde kayıtlamak için “el-Kanunu’l-Küllî fi’t-Te’vil; el-İktisâdfi’l-İ’tikâd ve Faysalu’t-Tefrika Beyne’l-İslam ve’z-Zendeka” gibi çalışmalaryapmıştır. Bu makâlede Gazâlî’nin haberî sıfat anlayışı, problemlere çözümönerileri ve te’vil metodolojisi incelenmektedir.
Keywords
