ارزیابی سهم اجزای شبکه جریان در اطراف زهکش‌ زیرزمینی در یک مزرعه شالیزاری

Abstract

الگوی جریان آب به سمت زهکش و اجزای شبکه جریان، اساس روابط طراحی سیستم زهکشی و تعیین کننده فاصله و عمق زهکش­ها می­باشند. این تحقیق، با هدف ارزیابی سهم اجزای جریان در اطراف زهکش زیرزمینی در مزرعه آزمایشی زهکشی زیرزمینی اراضی شالیزاری در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری طی سال 1397 انجام شد. مقادیر سطح ایستابی و دبی زهکش­ها به­صورت روزانه در طول فصل کشت کلزا اندازه­گیری شده و هدایت هیدرولیکی افقی و عمودی لایه­های مختلف نیز به­روش چاهک تعیین شدند. بار اجزای جریان نیز با فرمول­های موجود محاسبه و با مقادیر اندازه­گیری شده مزرعه­ای مقایسه شد. نتایج نشان داد منحنی سطح ایستابی در فاصله بین دو زهکش، حالت افقی داشته و تنها در نزدیکی زهکش، افت زیادی مشاهده شد. وجود یک لایه با نفوذپذیری کم در عمق 60-30 سانتی­متری موجب کاهش نفوذ عمودی و افزایش حرکت افقی آب به سمت زهکش شده است. هم­چنین مقادیر اجزای جریان نشان داد که بار جریان افقی بخش اعظمی از جریان را تشکیل داده و همبستگی مناسبی بین مقادیر محاسباتی بار افقی و مقادیر اندازه­گیری شده وجود داشت اما، سهم جز عمودی جریان کم برآورد شد و با اندازه­گیری­های مزرعه­ای مطابقت نداشت. مقدار کل بار جریان برآورد شده نیز با مقدار سطح ایستابی اندازه­گیری شده اختلاف زیادی داشت. در مجموع، جریان افقی و شعاعی در محاسبه بار جریان در مزرعه شالیزاری سهم زیادی داشته و به­دلیل کم بودن نفوذپذیری لایه کفه سخت و مقاومت در برابر جریان عمودی، اختلاف زیادی در مقدار بار کل جریان با مقدار اندازه­گیری شده وجود داشت.

Keywords

• بار افقی
• بار شعاعی
• بار عمودی
• دبی زهکش
• سطح ایستابی