Filologia Polska (Dec 2016)
Spadkobiercy Pana Podstolego – rzecz o wspólnej genezie Pana Tadeusza i Pana Sędziego Delutego. Przyczynek do analizy zagadnienia
Abstract
W artykule poddano analizie teksty, które powstały niemal w tym samym czasie. Czartoryski zapoznał się z treścią epopei już po napisaniu Pana Sędziego Delutego. Istnieją małe szanse, aby Mickiewicz znał powieść księcia. W tej sytuacji nie można zakładać wpływu któregoś z utworów na genezę drugiego. Nasuwa się jedynie przypuszczenie, że powstanie Pana Tadeusza mogło się przyczynić do zaniechania przez Czartoryskiego dalszych prac nad powieścią. Najistotniejsze jest jednak to, że teksty powstały w tym samym czasie i są zbieżne na wielu płaszczyznach. Powstaje zatem pytanie o powody tej zbieżności. Czy jest to jedynie przypadek, czy może pisarze mieli wspólną inspirację? Utworem, który mógł taką inspirację stanowić, jest Pan Podstoli Ignacego Krasickiego. Analogii pomiędzy trzema tekstami jest bardzo dużo. Niemal na każdej płaszczyźnie utworu, czy to przy konstruowaniu osobowości postaci głównych, czy bohaterów pobocznych. Wiele obrazów życia w Soplicowie i Celejowie, a także rozmaitych scen z obu utworów wykazuje pokrewieństwo ze scenami powieści Krasickiego. Zagadnienie to wymaga więc szczegółowych analiz, których wyniki pozwolą na umiejscowienie zapomnianej powieści Czartoryskiego w obrębie historii literatury. Mogą również przyczynić się do nowego oglądu Pana Tadeusza.
