بررسی اثر روش‌های مختلف خاک‌ورزی و مدیریت بقایای گیاهی بر خصوصیات زراعی گندم Triticum aestivum L.)) و تغییرات کربن آلی و نیتروژن خاک در تناوب زراعی سه ساله

Abstract

به‌منظور بررسی اثر روش‌های مختلف خاکورزی و مدیریت بقایای گیاهی بر خصوصیات زراعی گندم Triticum aestivum L.))، آزمایشی سه ساله با سیستم تناوبی گندم-کلزا (Brassica napus L.)-گندم، طی سال‌های 95-1392 به‌صورت کرت­های خرد شده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی و با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی طرق مشهد طراحی و اجرا شد. تیمار‌های آزمایش شامل سیستم­های مختلف خاکورزی به‌عنوان کرت اصلی در سه سطح 1- شیوه متداول خاکورزی (شخم + دیسک + تسطیح + ایجاد فارو + کاشت با بذر کار)، 2- کم خاکورزی (چیزل پکر یا دیسک سبک + ایجاد فارو + کاشت با بذرکار) و 3- بدون خاکورزی (کاشت مستقیم با بذرکار) و مدیریت بقایای گیاهی شامل سه سطح: 1- بدون بقایا، 2- حفظ 30 درصد بقایا و 3- حفظ 60 درصد بقایای به‌عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شدند. صفات مورد بررسی شامل عملکرد و اجزای عملکرد گندم،تاریخ سنبله‌دهی و رسیدگی و میزان نیتروژن و کربن آلی خاک بود. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که بیشترین میزان عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و وزن هزار دانه به‌ترتیب معادل 1/7 تن در هکتار، 9/15 تن در هکتار و 2/37 گرم، در تیمار خاکورزی متداول با 30 و 60 درصد بقایای گیاهی مشاهده شد. بیشترین میزان نیتروژن و کربن آلی خاک نیز به‌ترتیب 091/0 و 72/0 در تیمار کم­خاکورزی با 30 و 60 درصد بقایای گیاهی گزارش شد. بر اساس نتایج به‌دست آمده، اگرچه میزان عملکرد گندم در تیمار خاکورزی متداول بیش از خاکورزی­های کاهش یافته بود، لکن باید توجه داشت که خاکورزی حداقل سبب بهبود میزان کربن آلی و نیتروژن خاک می‌گردد که این امر در بلندمدت می­تواند اثر مثبتی بر عملکرد گیاه داشته باشد.

Keywords

• بی‌خاکورزی
• بقایای کلزا
• شخم کاهش یافته