Islām va ̒ulūm-i ijtimā̒ī (Mar 2023)
جایگاه اشراقی معنا در صورت‌بندی نسل سوم مکاتب ارتباطی
Abstract
انسان مخلوقی است که دارای دو ساحت فردی و اجتماعی میباشد و ساحت فردی او در پرتو بعد اجتماعی او شکوفا شده و حیات جمعی او تکون پیدا میکند. بهتبع همین اجتماعی بودن، زندگی جامعه بشری از رابطه درهمتنیدهای از تعاملات اجتماعی جوامع انسانی تشکل یافته است. محور این تبادلات، نفس انسانی و جسم او و معنای تولیدی انسان است. اهمیت این مطلب در اینجاست که معنا که ماهیتی مجرد دارد، لاجرم، باید توسط یک مجرد خلق شود؛ ازاین‌رو توجه به بعد عالی وجود انسان، عالم نفس‌الامر و نحوه ارتباط آن با عالم ماده ضروری میباشد. مقاله حاضر که مبتنی بر تحلیل کتابخانهای دادههای خود را گردآوریکرده و در چارچوب انسان‌شناسی حِکمی و اسلامی به تحلیل انسان مبادرت ورزیده، به ارتباط عالم نفس‌الامر و معنا و نحوه حضورشان در عالم ماده پرداخته است. رابطه معنا که دال مرکزی ارتباط عالم مجرد و عالم ماده است با دیگر مفاهیمی چون مصداق، مفهوم و واقع، تبیین شده است؛ ازاین‌رو معنا توسط نفس انسانی در عالم نفس‌الامر خلق شده و به واسطه جسم او، از عالم نفس‌الامر به عالم ماده نزول کرده و تولید میشود. آنچه که تاکنون اندیشمندان ارتباطات در ساحت نظریات معنا و جایگاه آن، بدان پرداختهاند، معناکاوی در دو ساحت میباشد: یکی جایگاه معنا در پیام، و دیگر جایگاه معنا در ذهن. لکن مبتنی بر انسان‌شناسی اسلامی میتوان گامی را فراتر نهاد و درادامه این دو نسل، نسلی سوم را تبیین کرد که برای معنا جایگاهی عاری از تعینات مادی در نظر میگیرد و آن جایگاه اصلی معنا، همان عالم نفس‌الامر میباشد.
Keywords
