Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi (Dec 2018)
Damolla Sâbit bin Abdülbâkî’nin Akâid-i Cevheriyye Adlı Eserinin İmla ve Dil Özellikleri
Abstract
Bu makalede Damolla Sâbit Bin Abdülbâkî’nin Akâid-i Cevheriyye adlı eseri ele alınmıştır. 1883-1941 yılları arasında yaşayan Uygur din ve siyaset adamı Damolla Sâbit Bin Abdülbâkî, Doğu Türkistan istiklal ülküsünün sembol isimlerinden biridir. Abdülbâkî’nin, hac ibadetini eda etmek ve ilmî incelemelerde bulunmak amacıyla 1930 yılında çıktığı seyahati esnasında kaleme aldığı Akâid-i Cevheriyye, küçük yaştaki çocuklara hakiki İslam inancını öğretmek amacıyla soru-cevap usulüyle tertip edilmiş bir risaledir. Eserde genel olarak tevhit, Allah’ın kullara yapılmasını ve yapılmamasını emrettiği ameller, Allah’ın kemal sıfatları, peygamberlerin ve meleklerin özellikleri, cennet, cehennem, gerçek imana ulaşmanın yolları vb. konular ele alınmıştır. İmlâ, ses ve şekil hususiyetleri incelendiğinde Akâid-i Cevheriyye’nin Çağatay Türkçesinin özelliklerini taşıdığı tespit edilmiştir. Eser, 1930’lu yıllardan sonra Urumçi ağzına dayanan “merkezi şîve”yi edebî dil haline getiren Uygur Türklerinin 1932 yılında halen Çağatay Türkçesini kullandıklarını göstermesi bakımından da önemlidir. Bu çalışma, giriş ve Akâid-i Cevheriyye’nin imlâ ve dil özellikleri olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Damolla Sâbit Bin Abdülbâkî hakkında kısa bir bilgi verilmiş ve Akâid-i Cevheriyye ana hatlarıyla tanıtılmıştır. İkinci bölümde eser; imlâ, ses ve şekil özellikleri bakımından incelenmiştir.
