اصول تربیتی استدلال عقلانی مبتنی‌بر آموزه‌های قرآنی

Abstract

هدف پژوهش حاضر، شناسایی اصول تربیتی استدلال عقلانی در آموزه­های قرآنی است. استدلال عقلانی، فرایندی آگاهانه در راستای دستیابی به هدفی خاص است که به­واسطه گزاره­های عقلی صورت می­پذیرد. پرسش اصلی آن است که اصول تربیتی استدلال عقلانی مبتنی‌بر دعوت انبیا در قرآن کریم چیست؟ روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی به­شیوه استقرایی است که با استفاده از کدگذاری باز، داده‌های لازم از قرآن کریم جمع‌آوری و اصول شناسایی شده است. مهم‌ترین یافته­ها عبارتند از: حقیقت­گویی و واقع­نگری، مقبولیت انتخابی، پرهیز از مضامین فراعقلی، اتکا بر براهین عالمانه، توجه به مقتضیات شناختی و عاطفی، تأکید بر اشتراکات، تسهیل ادراک و القای مفاهیم نوین. بررسی یافته­ها نشان می­دهد که این اصول در دو حیطه اقتضایی و الزامی جای می­گیرند. امکان و ضرورت به‌کارگیری اصول اقتضایی، به مقتضیات و شرایط وابسته­ بوده و اصول الزامی در هر شرایطی باید رعایت شود؛ زیرا اساساً مطلوبیت فرایند استدلال عقلانی، بدان وابسته است.

Keywords

• قرآن کریم
• انبیا
• استدلال عقلانی
• اصول تربیتی