İstem (Dec 2007)
EMEVÎLER DEVRİNDE AŞAĞI IRAK’TA (SEVÂD) BÜYÜK ÇİFTLİKLERİN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ
Abstract
İslam fetihleri ile ele geçen aşağı Mezopotamya’da (Sevad) Müslümanlar Kufe, Basra ve Vasıt olmak üzre üç şehir kurdular. Kısa zamanda bu şehirlerin nüfusları kalabalıklaşınca, etrafındaki topraklar da karlı yatırım alanı haline geldi. Kufe ve Vasıt eski Sasani merkezlerinin yakınında kurulduklarından, bölgede Sasanilerden kalma sahipsiz halde geniş çiftlikler bulunuyordu. Bu çiftlikler savafi adıyla önce devletleştirilmiş, Hz. Osman’dan itibaren de ikta yoluyla yönetici elitin eline geçmeye başlamıştı. Basra ise münhal bir alanda ve bataklığın kıyısında kurulduğundan, buradaki toprakları imara açmak ve ihya etmek için Emevi valileri özel bir gayret sarfettiler. Hicri I. asrın sonlarına gelindiğinde aşağı Irak’ta kabile eşrafından, Kureyş tüccar aristokrasisinden ve fethi gerçekleştren Müslüman liderlerden oluşmuş, geniş topraklara malik bir sınıf ortaya çıkmıştı. Bu toprak istifcisi sınıf, siyasi olaylar kadar sosyoekonomik gelişmede de belirleyici roller üstlenmiştir. Ayrıca çiftliklerde ihtiyaç duyulan emek, topraksız köylüler ve köleler vasıtasıyla karşılandığından, zamanla huzursuzluklara yol açmış ve bölgenin sosyal tarihinde bir dizi isyana sebep olmuştur
