Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Jun 2022)
XV. ve XVI. Yüzyıllarda Balkanlarda Çeltik Üretimi Yapan Bir Zümre: Yörükler
Abstract
Kuruluş yıllarında konar-göçer hayatın izlerini bünyesinde bulunduran Osmanlılar, Rumeli’ye geçip devletleşme sürecini tamamladıktan sonra Anadolu’dan getirdiği kalabalık nüfusa sahip olan Yörük, Türkmen, konar-göçer, göçebe vs. diye tabir edilen edilebilen toplulukları, nüfusun yoğun olmadığı bölgeleri iskân etmek, ana yolları ve köprüleri korumak, orduya ulaşım hizmeti vermek, malzeme temin etmek, gemi tamiri ve malzeme toplama gibi amaçlarla kullanmıştır. Balkanların fethedilmesi, Türkleştirilmesi, İslamlaştırılması ve şenlendirilmesinde büyük katkıları bulunan Yörüklerin farklı bir alanda da iştigal ettikleri ve çeltik ziraatı yaptıkları tespit edilmiştir. Pirincin hammaddesi olarak tanımlanabilecek çeltik, çok eski tarihlerden itibaren ziraatı yapılan ve tüketilen bir tarım ürünüdür. Çeltik üretiminin ilk olarak Uzakdoğu’da Çinliler tarafından yapıldığı düşünülmektedir. Daha sonra Hunlar ve Uygurlarda, Anadolu’da ise çeltik üretiminin ilk örneklerini Memluk Devleti ve Dulkadırlu Beyliği’nde görüyoruz. Daha sonra Osmanlılar çeltik üretimini artırmış ve yeni fetihlerle başka coğrafyalara taşımışlardır. Çeltik bitkisi, ziraatı oldukça zor ve çok emek isteyen, suya olan daimi ihtiyacından dolayı toprak seçen, diğer tahıllara oranla daha pahalı ve lüks tüketim maddeleri arasında gösterilen bir bitkidir. Özellikle konar-göçer çiftçi reayanın hukuki, mali durumlarının ortaya konulmasının bu alandaki mevcut bilgilere katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu bağlamda XV. ve XVI. yüzyıllarda Balkanlarda çeltik ziraat eden Yörüklerin bu faaliyetleri inceleme konusu olarak tespit edilmiştir.
Keywords
