مدیریت دولتی (Sep 2023)
شناسایی و اولویت‌بندی عوامل روان‌شناختی اثرگذار بر فرایندهای منابع انسانی سطح مقدماتی مدل 34000 منابع انسانی: یک مطالعه آمیخته
Abstract
هدف: هدف از اجرای این پژوهش شناسایی و اولویت‌بندی عوامل روان‌شناختی اثرگذار بر فرایندهای منابع انسانی سطح مقدماتی مدل ۳۴۰۰۰ منابع انسانی (شامل طراحی ساختار سازمانی کلان و تفصیلی، تجزیه‌وتحلیل شغل و ارزشیابی شغلی و برنامه‌ریزی منابع انسانی، جذب و ارزشیابی شاغل) بود. روش: طرح پژوهش، آمیخته از نوع اکتشافی بود که در مرحله اول از روش مرور سیستماتیک (داده‌های کیفی) و در مرحله دوم از روش دلفی و دیمتل فازی (داده‌های کمّی) برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده شد. جامعه آماری شامل تمامی مدیران میانی و ارشد یک شرکت صنعتی در استان خراسان رضوی در سال ۱۴۰۱ بود که تعداد ۱۴ نفر از آنان به روش نمونه‌گیری غیراحتمالی هدفمند انتخاب شدند. ابزار پژوهش، ۳ پرسشنامه بود. یکی پرسشنامه دلفی ۱۸ سؤالی بود که برای شناسایی عوامل روان‌شناختی اثرگذار بر فرایندهای سطح مقدماتی با ۷ سؤال درباره طراحی ساختار سازمانی کلان و تفصیلی؛ ۵ سؤال در خصوص تجزیه‌وتحلیل شغل و ارزشیابی شغلی و ۶ سؤال در زمینه برنامه‌ریزی منابع انسانی، جذب و ارزشیابی شاغل تهیه شد. پرسشنامه بعدی، دیمتل فازی ۱۶ سؤالی بود که برای اولویت‌بندی عوامل روان‌شناختی شناسایی‌شده طراحی شد. پرسشنامه مرحله سوم دلفی با ۷ سؤال در خصوص طراحی ساختار سازمانی کلان و تفصیلی؛ ۴ سؤال در زمینه تجزیه‌وتحلیل شغل و ارزشیابی شغلی و ۵ سؤال درباره برنامه‌ریزی منابع انسانی، جذب و ارزشیابی شاغل بود که پژوهشگر بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از مرور سیستماتیک طراحی کرد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های حاصل از پرسشنامه دلفی، از شاخص مرکزی میانگین و درصد اجماع استفاده شد. همچنین، به‌منظور تعیین اثرگذارترین و اثرپذیرترین عوامل روان‌شناختی شناسایی‌شده، از روش دیمتل فازی استفاده شد. در این بخش، تحلیل داده‌ها در نسخه 2019 نرم‌افزار اکسل انجام شد. یافته‌ها: با توجه به نتایج حاصل از مرور سیستماتیک ۴۰ مقاله‌ای که طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲ چاپ شده‌اند و نیز، بر اساس نتایج مرحله سوم پرسشنامه دلفی و پرسشنامه دیمتل فازی، مهم‌ترین عوامل روان‌شناختی اثرگذار بر فرایند طراحی ساختار سازمانی کلان و تفصیلی به‌ترتیب اهمیت، عبارت بودند از: اعتماد به مدیریت ارشد، جوّ اعتماد بین‌فردی، عدالت سازمانی ادراک‌شده، حمایت سازمانی ادراک‌شده، رهبری تحولی، استقلال شغلی و حمایت مدیریت ارشد. همچنین، نتایج نشان داد که فرصت رشد و توسعه فردی، جوّ یادگیری، جوّ اعتماد بین‌فردی و رهبری تحولی، به‌ترتیب اثرگذارترین عوامل روان‌شناختی بر بهبود فرایند تجزیه‌وتحلیل شغل و ارزشیابی شغلی هستند. در نهایت، یافته‌های پژوهش حاکی از آن بود که عوامل روان‌شناختی اثرگذار بر فرایند برنامه‌ریزی منابع انسانی، جذب و ارزشیابی شاغل، عبارت‌اند از: تناسب فرد ـ شغل، هویت شغلی، عدالت سازمانی ادراک‌شده، شهرت سازمان و معناداری شغل. نتیجه‌گیری: در مجموع، نتایج این پژوهش نشان داد که علاوه‌بر لزوم وجود ساختارهای فیزیکی و سازمانی برای پیاده‌سازی فرایندهای منابع انسانی، نیاز است که جوّ روان‌شناختی سازمان نیز آمادگی لازم را به‌منظور اجرای اثربخش هر یک از این فرایندها داشته باشد. بر این اساس، پیشنهاد می‌شود سازمان‌هایی که به‌دنبال اجرای مدل ۳۴۰۰۰ منابع انسانی در سازمان متبوع خود هستند، عوامل روان‌شناختی شناسایی‌شده در این پژوهش را مدنظر قرار دهند تا از این طریق از اثربخشی اجرای این مدل اطمینان حاصل کنند.
Keywords
