بررسی اثرات متغیرهای محیطی بر الگوی تنوع زیستی و پراکنش فصلی درشت بی‌مهرگان کفزی رودخانه شهرستانک

Abstract

درشت بیمهرگان کفزی آب‌های جاری تحت‌تاثیر محیط پیرامون خود بوده و پراکنش آن‌ها در زیستگاه متاثر از تغییرات فاکتورهای محیطی است. هدف این تحقیق بررسی تاثیر برخی فاکتورهای محیطی بر تنوع درشت بیمهرگان کفزی رودخانه شهرستانک بود. نمونه‌برداری از درشت بی مهرگان کفزی با استفاده از سوربر در شش ایستگاه (با چهار تکرار) در سال 1397 و در دو فصل بهار و پاییز با سنجش 10 متغیر محیطی انجام شد. در مجموع در فصل بهار 12 و در فصل پاییز 13 خانواده از درشت بی‌مهرگان کفزی شناسایی شد که لارو حشرات بیشترین فراوانی را داشتند. طبق نتایج، ایستگاه سه (میانه رودخانه) دارای بیشترین میزان فراوانی و خانواده های Heptageniidae و Baetidae نیز فراوانی بالایی داشتند. در فصل بهار بیشترین میزان تنوع، غالبیت و غنای گونه‌ای در ایستگاه چهار (پایین دست) و بیشترین میزان یکنواختی در ایستگاه شش (پایین‌دست) بود. بیشترین میزان تنوع، غالبیت و یکنواختی در فصل پاییز مربوط به ایستگاه یک (بالادست) و بیشترین میزان غنای گونه‌ای نیز در ایستگاه دو (میانه) بود. تغییرات متغیرهای محیطی مقاومت، هدایت‌الکتریکی و کل مواد جامد محلول (بهار)، دبی و ارتفاع (دو فصل) تفاوت معنی‌دار داشتند. همچنین فاکتورهای عرض، عمق، ارتفاع و سرعت جریان آب جزء فاکتورهای موثر بر فراوانی و ترکیب گونه‌ای درشت بی‌مهرگان کفزی بودند. به نظر می‌رسد فاکتورهای محیطی موثر در منطقه مورد مطالعه بر شرایط زیستگاهی، تنوع، فراوانی و ترکیب گونه‌ای اثرگذار بوده است. انجام این قبیل مطالعات ضمن درک نیازهای موجودات آبزی، به برنامه‌ریزی‌های حفاظتی موثر، تعیین حق‌آبه اکولوژیک و برداشت پایدار از منابع رودخانه کمک شایانی می‌نماید.

Keywords

• تنوع‌زیستی
• درشت بی‌مهرگان کفزی
• حشرات آبزی
• شاخص زیستی