تعیین بهره‌‏‏وری فیزیکی و اقتصادی آب در زراعت ذرت دانه‌ای و علوفه‌ای تحت سامانه‌های آبیاری مدرن و سنتی در استان همدان

Abstract

با توجه به اهمیت فراوان آب به‌عنوان کمیاب‌ترین نهاده کشاورزی، در سال‌های اخیر افزایش بهره‌وری آبیاری مورد توجه قرار گرفته است. در تحقیق حاضر با استفاده از سه شاخص بهره‌‏وری فیزیکی و اقتصادی آب شامل BPD ،CPD و NBPD، در دو سامانه آبیاری سنتی و مدرن (کلاسیک) برای محصولات ذرت دانه‌ای و علوفه‌ای در استان همدان اندازه‏‌گیری و مقایسه بهره‌‏وری آبیاری انجام‌ شده است. بنابراین ابتدا به روش نمونه‌گیری تصادفی بهره‌برداران انتخاب و سپس داده‏‌های لازم از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه جمع‌‏آوری شد. میانگین بهره‌‏وری فیزیکی آب برای ذرت دانه‌ای در سامانه آبیاری سنتی و مدرن به ترتیب 0/82 و 1/08 و برای ذرت علوفه‌ای به ترتیب 5/11 و 6/67 کیلوگرم بر هر مترمکعب آب حاصل شد. میانگین بهره‏‌وری اقتصادی آب برای ذرت دانه‌ای در سامانه آبیاری سنتی و مدرن به ترتیب برابر 2849 و 3665 و برای ذرت علوفه‌ای به ترتیب برابر 7678 و 10068ریال بر هر مترمکعب آب به دست آمد. در سامانه آبیاری مدرن، بالاترین بهره‌‏وری فیزیکی و اقتصادی آب برای ذرت دانه‌ای در شهرستان‏های اسدآباد و نهاوند حاصل شد و بالاترین بهره‌‏وری فیزیکی برای ذرت علوفه‌ای در نهاوند و تویسرکان و بالاترین بهره‌وری اقتصادی در بهار و نهاوند مشاهده شد. با توجه به نتایج این تحقیق، می‌توان ادعا کرد استفاده از سامانه آبیاری مدرن باید جایگزین سامانه آبیاری سنتی برای کشت ذرت دانه‌ای و علوفه‌ای شود. همچنین در منطقه بهار باید کشت ذرت علوفه‌ای از الگوی کشت منطقه حذف شود. نتایج به‌دست‌آمده علاوه بر کاهش مصرف آب کشاورزی متضمن منافع اقتصادی برای کشاورزان نیز می‌باشد.

Keywords

• الگوی کشت
• منابع آبی
• رتبه‌بندی شهرستان‌ها