جداسازی باکتری های تثبیت کننده نیتروژن و حل کننده فسفر از ریزوسفر چای و تاثیر مایه تلقیح آن ها بر ویژگی های خاک و رشد گیاه

Abstract

سابقه و هدف: با توجه به نیاز بالای کشور ایران به چای و کافی نبودن مقدار تولید داخلی، استفاده از کودهای شیمیایی جهت افزایش تولید در واحد سطح رو به افزایش است. کاربرد طولانی مدت کودهای شیمیایی به ویژه کودهای نیتروژن‌دار، سبب اسیدی شدن خاک باغ‌های چای شده و سلامت و کیفیت خاک را تحت تاثیر قرار داده است. از این رو، جست‌وجو برای یک روش جایگزین و کارآمد که کارایی آن به اندازه کودهای شیمیایی باشد و ضررهای ناشی از مصرف بی‌رویه کودهای شیمیایی را جبران نماید، ضروری است. مواد و روش‌ها: در این پژوهش ابتدا ریزوباکتری‌های بومی تثبیت کننده نیتروژن (آزوسپیریلیوم) و حل کننده فسفر از ریزوسفر گیاه چای جداسازی و سپس به عنوان کود زیستی در کشت گلدانی نهال‌های چای هیبرید چینی در پژوهشکده چای کشور در سال 1400 مورد استفاده قرار گرفتند. این آزمایش در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با آرایش فاکتوریل در سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل pH خاک در دو سطح (65/4 و 21/5) و تیمارهای کودی در پنج سطح شامل شاهد منفی (B)، کود شیمیایی بر اساس آزمون خاک (C)، کود زیستی باکتری تثبیت کننده نیتروژن (BN)، کود زیستی باکتری حل کننده فسفر (BP) و کود زیستی دارای باکتری‌های تثبیت کننده نیتروژن و حل کننده فسفر (BNP) بودند. پس از گذشت سه ماه از کشت نهال چای در گلدان-ها پیامد استفاده از این کودهای زیستی بر ویژگی‌های خاک و رشد گیاه چای مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌ها:‌ مقدار pH خاک در تمامی تیمارهایی که کود زیستی دریافت نمودند نسبت به تیمارهای شاهد و کود شیمیایی بیشتر بود. بیشترین و کمترین مقدار نیتروژن خاک به ترتیب در تیمارهای BNP وB مشاهده شد. بیشترین مقدار فسفر فراهم خاک در تیمار BNP مشاهده شد که البته اختلاف معنی‌داری با تیمار و BN نداشت. مقدار پتاسیم قابل جذب خاک در تیمارهای دریافت کننده کود زیستی و شیمیایی اختلاف آماری معنی‌داری را نشان نداد. بیشترین و کمترین مقدار وزن تر، وزن خشک و محصول به ترتیب در تیمارهای BNP و B مشاهده شد. بیشترین محتوای نیتروژن و فسفر گیاه به ترتیب مربوط به تیمارهای BNP (8/4 درصد) و BP (24/0 درصد) بود. محتوای پتاسیم گیاه در تیمارهای کود زیستی بیشتر از تیمار شاهد بود، اگرچه درصد پتاسیم در تمامی تیمارهای کود زیستی از تیمار کود شیمیایی کمتر بود. نتیجه‌گیری: در این پژوهش، تیمار کودهای زیستی باکتری آزوسپیریلیوم و حل کننده فسفر به ترتیب سبب افزایش محتوای نیتروژن و فسفر گیاه چای و خاک زیرکشت آن شدند و کاربرد هم‌زمان آن‌ها سبب افزایش کارایی هردو شد. بنابراین، از آن‌جا که این باکتری‌ها سبب بهبود رشد گیاه و ویژگیهای خاک شدند به نظر می‌رسد رایزوباکترهای بومی جداشده از ریزوسفر چای پتانسیل استفاده در باغ‌های چای به عنوان کود زیستی را در راستای کشاورزی پایدار داشته باشند. اگرچه بررسی طولانی‌مدت در شرایط مزرعه طی چند دوره‌ی رشد و همچنین فصول مختلف سال برای ارزیابی‌های بیشتر مورد نیاز است.

Keywords

• azospirillum
• باکتری‌های محرک رشد گیاه
• ریزوباکتری
• کود زیستی